Πόλεμος και πόλεμος τού Λάσλο Κρασναχορκάι
Λοχοτεχνία; Ας πούμε. Περίπου; Καθόλου. Κυριολεκτικά ένα τίποτα. Ένα μεγαλεπήβολο τίποτα. Ένα τίποτα, με φιλοδοξίες, να γίνει μεγάλο. Και το καταφέρνει. Πολύ μεγάλο Τίποτα.
«Όπου ακούς πολλά κεράσια, κράταγε μικρό καλάθι». Στη δική μας περίπτωση, καθόλου καλάθι. Ούτε ᾿να κεράσι να σε γλυκάνει. Ευτυχώς γιατί δεν αντέχεις. Και από ᾿να σημείο και πέρα φυλλομετράς μόνο, δε διαβάζεις. Κέρδος μεγάλο. Ο χρόνος και τα νεύρα σου. Αλλά από τα νεύρα σού ᾿χουν μείνει αρκετά, για να τα βγάλεις στο χαρτί. Αυτό είναι τελικά το κέρδος σου, η ηδονή τού ξεσπάσματος.
Από το οπισθόφυλλο τού βιβλίου: «Απελπισμένος, ώρες ώρες σχεδόν τρελός, αλλά επίσης έντονα συναισθηματικός, ο Κόριμ έχει ανακαλύψει, στα σκονισμένα Αρχεία της μικρής ουγγρικής πόλης όπου εργάζεται, ένα χειρόγραφο το οποίο επί δεκαετίες δεν έχει αγγίξει κανείς.……… Ο Κόριμ θέτει ως σκοπό της ζωής του να μεταβιβάσει στον κόσμο το ζωτικής σημασίας μήνυμα του κειμένου που μόλις ανακάλυψε». Ευαγγελισμός και Αποκάλυψη. Μεγάλες προσδοκίες τού αναγνώστη, να γίνει κι αυτός κοινωνός τού ζωτικού μηνύματος. Να μια ευκαιρία, πιθανόν για να βρει το νόημα τής ζωής. Πάπαλα. Ούτε μήνυμα ούτε νόημα. Ίσως στο τυπογραφείο, παράπεσε κάποιο δεκαεξασέλιδο.
Ο Κόριμ καταλάβατε, είναι ο ήρωας τού βιβλίου, που αναλαμβάνει σα βαρύ πεπρωμένο, να αποθανατίσει το νόημα τού χειρόγραφου, ως αιώνια παρακαταθήκη για το ανθρώπινο γένος, μεταφέροντάς το, σε ένα υπολογιστή, που δεν ξέρει ούτε καν να τον ανοίξει· μάλλον στα Ουγγρικά, αφού δεν ξέρει ούτε μια Αγγλική λέξη. Πού θα το κάνει; Μα που αλλού στη Νέα Υόρκη, το κέντρο τού κόσμου κατ᾿ αυτόν. Εκεί δε θα πήγαινε και ο καθένας μας; Η Ουγγαρία τού ᾿πεφτε μικρή, για το παγκόσμιο μήνυμα, που θέλει να κληρονομήσει στην ανθρωπότητα.
Εκεί θα "ζαλίσει" τα αυτιά μιας Πορτορικανής, φιλενάδας ενός άξεστου Ούγγρου, που κάνει το διερμηνέα του, και που τού παρέχουν και στέγη έναντι ενοικίου, επαναλαμβάνοντας στα Ουγγρικά, από τα οποία εκείνη δεν παίρνει χαμπάρι, όσα σημαντικά αποθανατίζει κάθε μέρα στο κομπιούτερ από το χειρόγραφο. Μάλλον για να φτάσει ακόμη βαθύτερα στο νόημα μηρυκάζοντάς τα, ενώ εκείνη τού ᾿χει στραμμένη την πλάτη, μαγειρεύοντας ή πλένοντας τα πιάτα.
Μέσα σ᾿ αυτά τα συγκλονιστικά τού χειρογράφου, εμπλέκονται τέσσερεις τύποι, διαχρονικοί (Μινωική Κρήτη πριν την καταστροφή από τη έκρηξη στη Σαντορίνη, Κολωνία, με το κτίσιμο τού περίφημου καθεδρικού ναού τής πόλης, που διαρκεί από το 1248 έως την το 1880 οπότε αποπερατώνεται. Τώρα σε πια φάση οι τέσσερεις τύποι απολαμβάνουν την ανέγερση τού ναού "μέσα στη σιωπή, με ᾿να ποτήρι ξανθιάς μπύρας στο χέρι" δεν διευκρινίζεται. Άσχετο. Είπαμε, είναι πανταχού παρόντες, και τα πάντα πληρούντες, μαζί επίσης με ένα άλλο πιο περίεργο τύπο τον Μάστεμαν, (σύμβολο τού κακού), που στη Μινωική Κρήτη έχει κλουβιά με γάτες, στη Κολωνία είναι ευγενής από το Τρέντο και διαθέτει άμαξα και τα λοιπά, και τα λοιπά. Μετά βρίσκονται όλοι μαζί στη Βενετία το 1423. Μάλλον τουριστικό οδηγό ήθελε να γράψει ο συγγραφέας θαυμάζοντας μέσω των ηρώων του τις ομορφιές τής Βενετίας και όχι μόνο. Μετά το μυθιστόρημα γίνεται εγκυκλοπαίδεια, με τόπους, με λεγεώνες, με τείχη τού Αδριανού, με Ρωμαϊκά οχυρά, το έλα να δεις αναφερόμενο στην Ισπανία την περίοδο της ανακάλυψης του Νέου Κόσμου. Το χειρότερο κεφάλαιο, κυριολεκτικά δεν διαβάζεται το VI. Σκέφτεσαι ο συγγραφέας είναι στα καλά του ή μας θεωρεί κουτόφραγκους και θέλει να μάς ταΐσει σανό. Έλεος, Έλεος…..! Τα νεύρα μου. Δεν μπορώ άλλο. Χρειάζομαι αποτοξίνωση με κάποιο από τα αγαπημένα μου διαβάσματα.
Έχω διαβάσει σχεδόν όλες τις κριτικές των Ελλήνων κριτικών για το βιβλίο. Όλες, σαν κείμενα, καλλίτερες λογοτεχνικά από το κρινόμενο βιβλίο, αλλά όλες θριαμβευτικές, εκτός από τού "Πατριάρχη Φώτιου" στο διαδικτυακό in2life. Πραγματικά θα ενδιέφερε πολύ να εκμυστηρευτούν τι τράβηξαν για να διαβάσουν το βιβλίο. Δεν φταίει η ανεπάρκεια των κριτικών, για μια αυθεντική κριτική, αλλά η μικρή Ελληνική και όχι μόνο, αγορά τού βιβλίου. Όλοι μια παρέα είμαστε. Εκδότες, μεταφραστές, κριτικοί. Το καταλαβαίνω. Από τη κριτική τού Γιώργου - Ίκαρου Μπαμπασάκη: «Ο Λάσλο συνομιλεί, επίσης, με κάποια κεφάλαια από το Ταξίδι στην Άκρη της Νύχτας του Σελίν». Αυτό κι αν είναι ανυπόστατο και συνάμα Ύβρις. Ότι συνομιλεί αυτό το "κατάπλασμα" με το αριστούργημα τού Σελίν. Ότι συνομιλεί με τον Κάφκα, τον Τόμας Μπέρχαρντ, και την κεντροευρωπαϊκή λογοτεχνική σχολή, ναι. Πού για να το εξομολογηθώ, εκτός από τον Κάφκα, όχι σαν λογοτεχνία ακριβώς, αλλά σαν πειστική αναφορά στο παράλογο τού κόσμου, και το ανεξέλεγκτο τής εξουσίας, και εκτός από το "Θάνατο στη Βενετία τού Τόμας Μαν τίποτα δεν μ᾿ έχει αγγίξε από αυτή τη σχολή. Άσχετον. Άλλο λογοτεχνικό DNA.
Για να έχει κάποιος μια εικόνα για το αν είναι λογοτεχνία, ειδικά το VI κεφάλαιο με τις πολυσυλλεκτικές του αναφορές, θα παραθέσω τις σημειώσεις τής μεταφράστριας Ιωάννας Αβραμίδη, για αυτό το κεφάλαιο.
Υ.Γ. Λυπάμαι για την κριτική μου, γιατί μόνο από τη φωτογραφία τού Λάσλο Κρασναχορκάι, καταλαβαίνεις ότι πρόκειται για ένα γλυκύτατο και ευγενή άντρα, και σίγουρα καλών προθέσεων, αλλά ατό δεν φτάνει για να παράξει μεγάλη λογοτεχνία μιλώντας πάντα για το συγκεκριμένο βιβλίο.
«Όπου ακούς πολλά κεράσια, κράταγε μικρό καλάθι». Στη δική μας περίπτωση, καθόλου καλάθι. Ούτε ᾿να κεράσι να σε γλυκάνει. Ευτυχώς γιατί δεν αντέχεις. Και από ᾿να σημείο και πέρα φυλλομετράς μόνο, δε διαβάζεις. Κέρδος μεγάλο. Ο χρόνος και τα νεύρα σου. Αλλά από τα νεύρα σού ᾿χουν μείνει αρκετά, για να τα βγάλεις στο χαρτί. Αυτό είναι τελικά το κέρδος σου, η ηδονή τού ξεσπάσματος.
Από το οπισθόφυλλο τού βιβλίου: «Απελπισμένος, ώρες ώρες σχεδόν τρελός, αλλά επίσης έντονα συναισθηματικός, ο Κόριμ έχει ανακαλύψει, στα σκονισμένα Αρχεία της μικρής ουγγρικής πόλης όπου εργάζεται, ένα χειρόγραφο το οποίο επί δεκαετίες δεν έχει αγγίξει κανείς.……… Ο Κόριμ θέτει ως σκοπό της ζωής του να μεταβιβάσει στον κόσμο το ζωτικής σημασίας μήνυμα του κειμένου που μόλις ανακάλυψε». Ευαγγελισμός και Αποκάλυψη. Μεγάλες προσδοκίες τού αναγνώστη, να γίνει κι αυτός κοινωνός τού ζωτικού μηνύματος. Να μια ευκαιρία, πιθανόν για να βρει το νόημα τής ζωής. Πάπαλα. Ούτε μήνυμα ούτε νόημα. Ίσως στο τυπογραφείο, παράπεσε κάποιο δεκαεξασέλιδο.
Ο Κόριμ καταλάβατε, είναι ο ήρωας τού βιβλίου, που αναλαμβάνει σα βαρύ πεπρωμένο, να αποθανατίσει το νόημα τού χειρόγραφου, ως αιώνια παρακαταθήκη για το ανθρώπινο γένος, μεταφέροντάς το, σε ένα υπολογιστή, που δεν ξέρει ούτε καν να τον ανοίξει· μάλλον στα Ουγγρικά, αφού δεν ξέρει ούτε μια Αγγλική λέξη. Πού θα το κάνει; Μα που αλλού στη Νέα Υόρκη, το κέντρο τού κόσμου κατ᾿ αυτόν. Εκεί δε θα πήγαινε και ο καθένας μας; Η Ουγγαρία τού ᾿πεφτε μικρή, για το παγκόσμιο μήνυμα, που θέλει να κληρονομήσει στην ανθρωπότητα.
Εκεί θα "ζαλίσει" τα αυτιά μιας Πορτορικανής, φιλενάδας ενός άξεστου Ούγγρου, που κάνει το διερμηνέα του, και που τού παρέχουν και στέγη έναντι ενοικίου, επαναλαμβάνοντας στα Ουγγρικά, από τα οποία εκείνη δεν παίρνει χαμπάρι, όσα σημαντικά αποθανατίζει κάθε μέρα στο κομπιούτερ από το χειρόγραφο. Μάλλον για να φτάσει ακόμη βαθύτερα στο νόημα μηρυκάζοντάς τα, ενώ εκείνη τού ᾿χει στραμμένη την πλάτη, μαγειρεύοντας ή πλένοντας τα πιάτα.
Μέσα σ᾿ αυτά τα συγκλονιστικά τού χειρογράφου, εμπλέκονται τέσσερεις τύποι, διαχρονικοί (Μινωική Κρήτη πριν την καταστροφή από τη έκρηξη στη Σαντορίνη, Κολωνία, με το κτίσιμο τού περίφημου καθεδρικού ναού τής πόλης, που διαρκεί από το 1248 έως την το 1880 οπότε αποπερατώνεται. Τώρα σε πια φάση οι τέσσερεις τύποι απολαμβάνουν την ανέγερση τού ναού "μέσα στη σιωπή, με ᾿να ποτήρι ξανθιάς μπύρας στο χέρι" δεν διευκρινίζεται. Άσχετο. Είπαμε, είναι πανταχού παρόντες, και τα πάντα πληρούντες, μαζί επίσης με ένα άλλο πιο περίεργο τύπο τον Μάστεμαν, (σύμβολο τού κακού), που στη Μινωική Κρήτη έχει κλουβιά με γάτες, στη Κολωνία είναι ευγενής από το Τρέντο και διαθέτει άμαξα και τα λοιπά, και τα λοιπά. Μετά βρίσκονται όλοι μαζί στη Βενετία το 1423. Μάλλον τουριστικό οδηγό ήθελε να γράψει ο συγγραφέας θαυμάζοντας μέσω των ηρώων του τις ομορφιές τής Βενετίας και όχι μόνο. Μετά το μυθιστόρημα γίνεται εγκυκλοπαίδεια, με τόπους, με λεγεώνες, με τείχη τού Αδριανού, με Ρωμαϊκά οχυρά, το έλα να δεις αναφερόμενο στην Ισπανία την περίοδο της ανακάλυψης του Νέου Κόσμου. Το χειρότερο κεφάλαιο, κυριολεκτικά δεν διαβάζεται το VI. Σκέφτεσαι ο συγγραφέας είναι στα καλά του ή μας θεωρεί κουτόφραγκους και θέλει να μάς ταΐσει σανό. Έλεος, Έλεος…..! Τα νεύρα μου. Δεν μπορώ άλλο. Χρειάζομαι αποτοξίνωση με κάποιο από τα αγαπημένα μου διαβάσματα.
Έχω διαβάσει σχεδόν όλες τις κριτικές των Ελλήνων κριτικών για το βιβλίο. Όλες, σαν κείμενα, καλλίτερες λογοτεχνικά από το κρινόμενο βιβλίο, αλλά όλες θριαμβευτικές, εκτός από τού "Πατριάρχη Φώτιου" στο διαδικτυακό in2life. Πραγματικά θα ενδιέφερε πολύ να εκμυστηρευτούν τι τράβηξαν για να διαβάσουν το βιβλίο. Δεν φταίει η ανεπάρκεια των κριτικών, για μια αυθεντική κριτική, αλλά η μικρή Ελληνική και όχι μόνο, αγορά τού βιβλίου. Όλοι μια παρέα είμαστε. Εκδότες, μεταφραστές, κριτικοί. Το καταλαβαίνω. Από τη κριτική τού Γιώργου - Ίκαρου Μπαμπασάκη: «Ο Λάσλο συνομιλεί, επίσης, με κάποια κεφάλαια από το Ταξίδι στην Άκρη της Νύχτας του Σελίν». Αυτό κι αν είναι ανυπόστατο και συνάμα Ύβρις. Ότι συνομιλεί αυτό το "κατάπλασμα" με το αριστούργημα τού Σελίν. Ότι συνομιλεί με τον Κάφκα, τον Τόμας Μπέρχαρντ, και την κεντροευρωπαϊκή λογοτεχνική σχολή, ναι. Πού για να το εξομολογηθώ, εκτός από τον Κάφκα, όχι σαν λογοτεχνία ακριβώς, αλλά σαν πειστική αναφορά στο παράλογο τού κόσμου, και το ανεξέλεγκτο τής εξουσίας, και εκτός από το "Θάνατο στη Βενετία τού Τόμας Μαν τίποτα δεν μ᾿ έχει αγγίξε από αυτή τη σχολή. Άσχετον. Άλλο λογοτεχνικό DNA.
Για να έχει κάποιος μια εικόνα για το αν είναι λογοτεχνία, ειδικά το VI κεφάλαιο με τις πολυσυλλεκτικές του αναφορές, θα παραθέσω τις σημειώσεις τής μεταφράστριας Ιωάννας Αβραμίδη, για αυτό το κεφάλαιο.
Υ.Γ. Λυπάμαι για την κριτική μου, γιατί μόνο από τη φωτογραφία τού Λάσλο Κρασναχορκάι, καταλαβαίνεις ότι πρόκειται για ένα γλυκύτατο και ευγενή άντρα, και σίγουρα καλών προθέσεων, αλλά ατό δεν φτάνει για να παράξει μεγάλη λογοτεχνία μιλώντας πάντα για το συγκεκριμένο βιβλίο.
Σημειώσεις τού VI κεφαλαίου
(63 σελίδες, 74 σημειώσεις, αυτό δεν είναι λογοτεχνία είναι εγκυκλοπαίδεια)
1. Corstopitum: Νεότερη ονομασία Corbridge, ρωμαϊκή πόλη-οχυρό κοντά
στο τείχος του Αδριανού, στη βόρεια Αγγλία.
2. Segendunum: Ρωμαϊκό οχυρό στην ανατολική κατάληξη του Τείχους του
Αδριανού, το νεότερο Wallsend, που σημαίνει στα γερμανικά, το τέλος του
Τείχους
3. Vallum: Χαράκωμα για φύλαξη στρατοπέδου.
4. Praefectus Fabrum: Ο προϊστάμενος των τεχνιτών
5. Vizcaya: Επαρχία της Ισπανίας, στη χώρα των Βάσκων.
6. Deceris: Στα λατινικά η δεκήρης (ναυς), δηλαδή το πλοίο που διαθέτει
δέκα σειρές κωπηλατών.
7. Mandatum: Γραπτή εντολή, διαταγή.
8. VI Legio Victrix: Η έκτη νικήτρια λεγεώνα.
9. Legatus: Πρεσβευτής, απεσταλμένος, ύπαρχος.
10. Ituna aestuarium: Είδος λιμνοθάλασσας.
11. Vicariouses: Εκπρόσωποι.
12. Onnum και Maia: Ρωμαϊκά οχυρά. To Onnum πιθανότατα είναι το σημερινό
Halton Chesters και το Maia είναι το ρωμαϊκό οχυρό που βρίσκεται στο
Bownesson-Solway.
13. Decurio: Στρατιωτική μονάδα, λόχος.
14. Turma: Ίλη ιππικού.
15. Aesica: Ρωμαϊκό οχυρό, στο Great Chesters.
16. Magnis: Γνωστό ως Carvoran Roman Fort, οχυρό στο Τείχος του Αδριανού.
17. Luguvalium: Ρωμαϊκό οχυρό, το σημερινό Carlisle, στην Cumbria της
Βρεττανίας.
18. II Legio Augusta: Η Δεύτερη Αυγούστεια Λεγεώνα.
19. Cursus publicus: Σταθμοί ταχυδρομικού τύπου για τη γρήγορη μεταφορά
μηνυμάτων, εντολών, επιστολών κ.λπ. με κρατική σημασία.
20. Pict: Φυλή στη ΒΑ Σκωτία, Πίκτος.
21. Vercovicium: Γνωστό ως Housesteads Roman Fort, οχυρό στο Τείχος του
Αδριανού.
22. PonsAelius: Γέφυρα του Αελίου.
23. Votum solvit libens: Σημαίνει «ξεπλήρωσε το τάμα (ή την υπόσχεση)
ευχαρίστως». To merito σημαίνει «επαξίως».
24. Maravedi: Παλιό ισπανικό νόμισμα.
25. Cocca: Είδος εμπορικού πλοίου.
26. Primus pilus: Ο πρώτος εκ των εκατόνταρχων.
27. Librarius: Ο γραμματέας της λεγεώνας.
28. Frumentarius: Ο σιτιστής.
29. Tarraco: Παλιό λατινικό όνομα της ισπανικής Tarragona.
30. Magistere de cursus publicus: Διοικητής της επίσημης Ταχυδρομικής
Υπηρεσίας.
31. Dominante: Ο αρχηγός, ο ηγεμόνας, ο άρχοντας. Εδώ ο συγγραφέας
αναφέρεται προφανώς σε κάποιο διοικητικό αξίωμα.
32. Ταυροβόλιο: Θρησκευτική τελετή του μιθριδατισμού, με σκοπό να
καθαρθούν οι λάτρεις με το αίμα του θυσιασμένου ταύρου
33. Scutum et gladius: Με ασπίδα και ξίφος.
34. NobiliVecchi: Οι παλαιοί ευγενείς, δηλαδή η παλιά τάξη των ευγενών.
35. Nobili Novi: Οι νέοι ευγενείς.
36. D’ asiento et de juro de resguardo: Σύστημα σύναψης δανείων με ιδιώτες
εμπόρους και εγγύησης καταβολής των τοκοχρεολυσίων με εγγυητική
επιστολή.
37. Borsa generale: Γενικό Χρηματιστήριο.
38. Negoziatone dei campi: Ελεύθερες διαπραγματεύσεις.
39. Banchieridiconto: Τραπεζίτες.
40. Cambiatori: Το ιταλικό cambiatore σημαίνει αυτόν που ασχολείται με
το συνάλλαγμα.
41. Heroldi: Η λέξη αυτή μοιάζει να είναι esperando και αντιστοιχεί στο αγγλικό
herald, που σημαίνει κήρυκας, αγγελιοφόρος.
42. Livre tournois: Γαλλικό μεσαιωνικό νόμισμα.
43. Scartafaccio: Σημειωματάριο, στα ιταλικά.
44. Magogs: Μαγώγ, πρόσωπο της Βίβλου (Ιεζεκιήλ, λη', λθ').
45. Carrucadormitoria: Είδος κλινάμαξας.
46. Cisiarius: Ο οδηγός ελαφρού δίτροχου οχήματος.
47. Roma Quadrata: Πρόκειται για μια περιοχή, συγκεκριμένα ένα τετράγωνο,
εντός των γραμμών που οριοθετούσαν την πόλη της Ρώμης.
48. Ναός της Εστίας στη Ρώμη.
49. Libertus: Οι απελεύθεροι, δηλαδή οι δούλοι που ελευθερώθηκαν.
50. Ludimagistri, grammatici: Δημοδιδάσκαλοι και γραμματικοί, οι οποίοι
αντιπροσωπεύουν τις δύο βαθμίδες της ρωμαϊκής εκπαίδευσης.
51. Delatores: Καταδότες.
52. Libitinarius: Νεκροθάφτες.
53. Dissignatori: Αυτοί που φροντίζουν τα τυπικά της επικήδειας τελετής.
54. Saepta: Συγκεκριμένος χώρος στο Πεδίον του Άρεως στη Ρώμη, όπου
γίνονταν οι ψηφοφορίες.
55. Horti Caesaris: Οι Κήποι του Καίσαρος.
56. Comitum: Ο σωστός όρος είναι Comitium και αναφέρεται στους Κήπους
όπου γίνονταν οι ψηφοφορίες.
57. Curia: Το βουλευτήριο.
58. Tabularium: Γραμματοφυλάκιο, το μέρος όπου φυλάσσονταν δημόσιες
επιστολές.
59. Regia: Ρηγία, ιερό οίκημα στον Ναό της Εστίας, στη Ρώμη.
60. Vicus Materiarus: To Vicus είναι ο οικισμός και το Materiarus το όνομα
του συγκεκριμένου οικισμού.
61. Forum Boarium: Η Αγορά των βοοειδών στη Ρώμη, το «Βοωνείον».
62. Forum Suarium: Αγορά Χοίρων.
63. Piscatorium: Ιχθυαγορά.
64. Holitorium: Αγορά οπωρολαχανικών.
65. Ludi Victoriae Sullanae: Αγώνες προς τιμήν της νίκης του Σύλλα.
66. Terra sigillata: Πήλινα δοχεία με ανάγλυφο διάκοσμο.
67. Curatum viarum: Επιμελητής, επιστάτης, επίτροπος, επιμελητής οδών.
68. Statumen: Πιθανότατα σημαίνει στήριγμα, έρεισμα ή υπόστρωμα.
69. Rudus: Χαλίκι, χώμα.
70. Pavimentum: Δάπεδο, έδαφος ή και λιθόστρωτο.
71. Milliard centuria accessorum: Στήλες που δήλωναν τις αποστάσεις
στους δρόμους.
72. Velatorum: Λόχος συμπληρωματικών στρατιωτών. Velati ήταν οι οπλίτες
που ακολουθούσαν το κύριο σώμα και συμπλήρωναν τις τυχόν απώλειές
του.
73. Είδη ιππήλατων, άλλοτε δίτροχων και άλλοτε τετράτροχων, αρμάτων.
74. Curatum viarum: Επιμελητής, επιστάτης, επίτροπος, επιμελητής οδών.
στο τείχος του Αδριανού, στη βόρεια Αγγλία.
2. Segendunum: Ρωμαϊκό οχυρό στην ανατολική κατάληξη του Τείχους του
Αδριανού, το νεότερο Wallsend, που σημαίνει στα γερμανικά, το τέλος του
Τείχους
3. Vallum: Χαράκωμα για φύλαξη στρατοπέδου.
4. Praefectus Fabrum: Ο προϊστάμενος των τεχνιτών
5. Vizcaya: Επαρχία της Ισπανίας, στη χώρα των Βάσκων.
6. Deceris: Στα λατινικά η δεκήρης (ναυς), δηλαδή το πλοίο που διαθέτει
δέκα σειρές κωπηλατών.
7. Mandatum: Γραπτή εντολή, διαταγή.
8. VI Legio Victrix: Η έκτη νικήτρια λεγεώνα.
9. Legatus: Πρεσβευτής, απεσταλμένος, ύπαρχος.
10. Ituna aestuarium: Είδος λιμνοθάλασσας.
11. Vicariouses: Εκπρόσωποι.
12. Onnum και Maia: Ρωμαϊκά οχυρά. To Onnum πιθανότατα είναι το σημερινό
Halton Chesters και το Maia είναι το ρωμαϊκό οχυρό που βρίσκεται στο
Bownesson-Solway.
13. Decurio: Στρατιωτική μονάδα, λόχος.
14. Turma: Ίλη ιππικού.
15. Aesica: Ρωμαϊκό οχυρό, στο Great Chesters.
16. Magnis: Γνωστό ως Carvoran Roman Fort, οχυρό στο Τείχος του Αδριανού.
17. Luguvalium: Ρωμαϊκό οχυρό, το σημερινό Carlisle, στην Cumbria της
Βρεττανίας.
18. II Legio Augusta: Η Δεύτερη Αυγούστεια Λεγεώνα.
19. Cursus publicus: Σταθμοί ταχυδρομικού τύπου για τη γρήγορη μεταφορά
μηνυμάτων, εντολών, επιστολών κ.λπ. με κρατική σημασία.
20. Pict: Φυλή στη ΒΑ Σκωτία, Πίκτος.
21. Vercovicium: Γνωστό ως Housesteads Roman Fort, οχυρό στο Τείχος του
Αδριανού.
22. PonsAelius: Γέφυρα του Αελίου.
23. Votum solvit libens: Σημαίνει «ξεπλήρωσε το τάμα (ή την υπόσχεση)
ευχαρίστως». To merito σημαίνει «επαξίως».
24. Maravedi: Παλιό ισπανικό νόμισμα.
25. Cocca: Είδος εμπορικού πλοίου.
26. Primus pilus: Ο πρώτος εκ των εκατόνταρχων.
27. Librarius: Ο γραμματέας της λεγεώνας.
28. Frumentarius: Ο σιτιστής.
29. Tarraco: Παλιό λατινικό όνομα της ισπανικής Tarragona.
30. Magistere de cursus publicus: Διοικητής της επίσημης Ταχυδρομικής
Υπηρεσίας.
31. Dominante: Ο αρχηγός, ο ηγεμόνας, ο άρχοντας. Εδώ ο συγγραφέας
αναφέρεται προφανώς σε κάποιο διοικητικό αξίωμα.
32. Ταυροβόλιο: Θρησκευτική τελετή του μιθριδατισμού, με σκοπό να
καθαρθούν οι λάτρεις με το αίμα του θυσιασμένου ταύρου
33. Scutum et gladius: Με ασπίδα και ξίφος.
34. NobiliVecchi: Οι παλαιοί ευγενείς, δηλαδή η παλιά τάξη των ευγενών.
35. Nobili Novi: Οι νέοι ευγενείς.
36. D’ asiento et de juro de resguardo: Σύστημα σύναψης δανείων με ιδιώτες
εμπόρους και εγγύησης καταβολής των τοκοχρεολυσίων με εγγυητική
επιστολή.
37. Borsa generale: Γενικό Χρηματιστήριο.
38. Negoziatone dei campi: Ελεύθερες διαπραγματεύσεις.
39. Banchieridiconto: Τραπεζίτες.
40. Cambiatori: Το ιταλικό cambiatore σημαίνει αυτόν που ασχολείται με
το συνάλλαγμα.
41. Heroldi: Η λέξη αυτή μοιάζει να είναι esperando και αντιστοιχεί στο αγγλικό
herald, που σημαίνει κήρυκας, αγγελιοφόρος.
42. Livre tournois: Γαλλικό μεσαιωνικό νόμισμα.
43. Scartafaccio: Σημειωματάριο, στα ιταλικά.
44. Magogs: Μαγώγ, πρόσωπο της Βίβλου (Ιεζεκιήλ, λη', λθ').
45. Carrucadormitoria: Είδος κλινάμαξας.
46. Cisiarius: Ο οδηγός ελαφρού δίτροχου οχήματος.
47. Roma Quadrata: Πρόκειται για μια περιοχή, συγκεκριμένα ένα τετράγωνο,
εντός των γραμμών που οριοθετούσαν την πόλη της Ρώμης.
48. Ναός της Εστίας στη Ρώμη.
49. Libertus: Οι απελεύθεροι, δηλαδή οι δούλοι που ελευθερώθηκαν.
50. Ludimagistri, grammatici: Δημοδιδάσκαλοι και γραμματικοί, οι οποίοι
αντιπροσωπεύουν τις δύο βαθμίδες της ρωμαϊκής εκπαίδευσης.
51. Delatores: Καταδότες.
52. Libitinarius: Νεκροθάφτες.
53. Dissignatori: Αυτοί που φροντίζουν τα τυπικά της επικήδειας τελετής.
54. Saepta: Συγκεκριμένος χώρος στο Πεδίον του Άρεως στη Ρώμη, όπου
γίνονταν οι ψηφοφορίες.
55. Horti Caesaris: Οι Κήποι του Καίσαρος.
56. Comitum: Ο σωστός όρος είναι Comitium και αναφέρεται στους Κήπους
όπου γίνονταν οι ψηφοφορίες.
57. Curia: Το βουλευτήριο.
58. Tabularium: Γραμματοφυλάκιο, το μέρος όπου φυλάσσονταν δημόσιες
επιστολές.
59. Regia: Ρηγία, ιερό οίκημα στον Ναό της Εστίας, στη Ρώμη.
60. Vicus Materiarus: To Vicus είναι ο οικισμός και το Materiarus το όνομα
του συγκεκριμένου οικισμού.
61. Forum Boarium: Η Αγορά των βοοειδών στη Ρώμη, το «Βοωνείον».
62. Forum Suarium: Αγορά Χοίρων.
63. Piscatorium: Ιχθυαγορά.
64. Holitorium: Αγορά οπωρολαχανικών.
65. Ludi Victoriae Sullanae: Αγώνες προς τιμήν της νίκης του Σύλλα.
66. Terra sigillata: Πήλινα δοχεία με ανάγλυφο διάκοσμο.
67. Curatum viarum: Επιμελητής, επιστάτης, επίτροπος, επιμελητής οδών.
68. Statumen: Πιθανότατα σημαίνει στήριγμα, έρεισμα ή υπόστρωμα.
69. Rudus: Χαλίκι, χώμα.
70. Pavimentum: Δάπεδο, έδαφος ή και λιθόστρωτο.
71. Milliard centuria accessorum: Στήλες που δήλωναν τις αποστάσεις
στους δρόμους.
72. Velatorum: Λόχος συμπληρωματικών στρατιωτών. Velati ήταν οι οπλίτες
που ακολουθούσαν το κύριο σώμα και συμπλήρωναν τις τυχόν απώλειές
του.
73. Είδη ιππήλατων, άλλοτε δίτροχων και άλλοτε τετράτροχων, αρμάτων.
74. Curatum viarum: Επιμελητής, επιστάτης, επίτροπος, επιμελητής οδών.