Τα Συρτά πριν τον Σκορδαλό
Κρητικός Συρτός πριν το Θανάση Σκορδαλό. Οι Πρωτομάστορες.
Όσο βυθιζόμεθα μέσα στα χρόνο, τόσο η εικόνα για τα κρητικά συρτά, γενικά την Κρητική μουσική θαμπώνει. Αιτία γενικά οι δύσκολες συνθήκες ζωής, ο απομονωτισμός λόγω έλλειψης συγκοινωνιακών μέσων, και κυριότερα βέβαια η έλλειψη τεχνολογίας. Έλλειψη τεχνολογίας με ένα διπλό ρόλο πρώτα την έλλειψη καταγραφών, ηχογράφησης, δισκογραφίας, και δεύτερο την ποιότητα των καταγραφών όσων διασώθηκαν και υπάρχουν. Οι καταγραφές αυτές υστερούν κατά πολύ τών σύγχρονων ηχογραφήσεων, στη ποιότητα τού ήχου, και νομίζω ότι ιστορικά κυρίως ενδιαφέρουν. Ένα άλλο συμπέρασμα, είναι οπωσδήποτε η έλλειψη ποικιλίας μουσικών ακουσμάτων· τα περισσότερα μουσικά θέματα ακούγονται σαν παραλλαγές κάποιων αρχικών μοτίβων, (Κυρίως τού Α΄Συρτού). Επίσης είναι η περίοδος που το Κρητικό τραγούδι προσπαθεί να αποτινάξει τις επιρροές τού ρεμπέτικου, και σαν ύφος και σαν ήθος, και σαν φωνή με την υποχώρηση και τού μπουλγαρί υπέρ τού λαγούτου. Η ποιότητα των έργων των μεταγενεστέρων είναι αυτονόητη, γιατί οι νεώτεροι δημιουργοί, συνέθεσαν, έπαιξαν και ηχογράφησαν υπό άλλες, προφανώς καλύτερες συνθήκες. Δεν παύει όμως να έχει πολλή σημασία ο πρώτος σπόρος, τα πρώτα μουσικά ακούσματα, γιατί πάνω τους πάτησαν οι καινούργιοι καλλιτέχνες για να φτάσουν την Κρητική μουσική στο πολύ υψηλό, το ασύλληπτο κατά την προσωπική μου γνώμη. Δεν ξέρω πόσο μακριά μπορεί να πάει ακόμα η Κρητική μουσική. Προσωπικά για μένα έχει φτάσει τόσο μακριά, που δεν ξέρω ακόμα τι περιθώρια υπάρχουν. Για μένα έχει αγγίξει το Τέλειο. Όμως ο Σκορδαλός, που αυτός είναι που ξέρει, σε μια συνέντευξή του στον Βιτώρο το 1992, είχε πει: «Η Κρητική μουσική είναι πέλαγος, θάλασσα. Έχουμε ακόμα πολλά πράγματα, δεν είναι αρκετά αυτά που γράφτηκαν». Και το λέει αυτό όταν είναι 72 χρονών και έχει παράξει ήδη το περισσότερο από το πλούσιο έργο του. Το λέει βέβαια και με μια διάθεση αυτοαναφοράς για το πόσο έχει δουλέψει πάνω στην Κρητική μουσική, αλλά και για να καλέσει τούς νέους λυράρηδες να δουλέψουν, αν θέλουν να αφήσουν προσωπικό έργο. Μακάρι για τις επόμενες γενιές, αλλά προσωπικά είμαι επιφυλακτικός γιατί παραπέρα από το τέλειο δεν ξέρω τι μπορεί να υπάρξει. Ο Σκορδαλός μαζί με τη μεγάλη γενιά των συνοδοιπόρων λυράρηδων, νομίζω ότι πήγαν τόσο μακριά την Κρητική μουσική, που νομίζω έθεσαν και τα όρια της. Δεν ξέρω αλλά σε επίπεδο δημιουργίας το να προχωρήσεις περισσότερο θα είναι ένας άθλος. Αντίθετα σε επίπεδο εκτέλεσης, πάντα ο χώρος θα είναι ανοικτός, όπως το αποδεικνύουν οι νεώτεροι λυράρηδες, που πολλοί από αυτούς είναι πολύ σπουδαίοι εκτελεστές, και θα αναφέρω μόνο ένα όνομα, κι ας μου το συγχωρέσουν οι υπόλοιποι, τον Κώστα Κακουδάκη, ο οποίος στο παίξιμο του έχει πάει πολύ, πολύ μακριά.
Ποιοι λυράρηδες έχουν μείνει στην ιστορία τής Κρητικής μουσικής, και ειδικά τού συρτού, μια και αυτό είναι το θέμα μας, πριν από το Σκορδαλό γεννημένο το 1920. Περισσότερο η αναφορά είναι για ιστορικούς λόγους, παρά για λόγους μουσικής αισθητικής. Η παρουσίαση γίνεται κατά χρονολογία γεννήσεως.
Ποιοι λυράρηδες έχουν μείνει στην ιστορία τής Κρητικής μουσικής, και ειδικά τού συρτού, μια και αυτό είναι το θέμα μας, πριν από το Σκορδαλό γεννημένο το 1920. Περισσότερο η αναφορά είναι για ιστορικούς λόγους, παρά για λόγους μουσικής αισθητικής. Η παρουσίαση γίνεται κατά χρονολογία γεννήσεως.
Αντώνης Παπαδάκης (Καρεκλάς) (1893- 1980)
O Καρεκλάς γεννήθηκε στα Περιβόλια Ρεθύμνου. Πρωτόπαιξε λύρα σε εποχή που το λαούτο δεν είχε καθιερωθεί ακόμη ως συνοδευτικό όργανο τής λύρας . Έτσι, στις εμφανίσεις του χρησιμοποιούσε ως συνοδεία το μπουλγαρί, δημοφιλέστατο την εποχή εκείνη στην περιοχή τού Ρεθύμνου Ο Αντώνης Καρεκλάς υπήρξε χαρακτηριστικός τύπος μποέμ τής εποχής του και, χάρη στη θαυμάσια λύρα που έπαιζε, είχε κερδίσει πολλά χρήματα. Όμως, αν και ήταν από τους δοξασμένους λυράρηδες τού καιρού του, είχε άδοξο τέλος, αφού έφθασε στο σημείο να ζητιανεύει για τον επιούσιο. Πέθανε, στο άσυλο Ανιάτων Χανίων το 1980, σε ηλικία 87 χρονών. Εφάρμοσε κατά γράμμα αυτό που τραγουδούσε στο "Ρεθυμνιώτικο συρτό":
"Σαν γεννηθεί ο άνθρωπος
στον κόσμο εις ετούτο
να τρώει να πίνει να γλεντά
μην αποκτήσει πλούτο."
"Σαν γεννηθεί ο άνθρωπος
στον κόσμο εις ετούτο
να τρώει να πίνει να γλεντά
μην αποκτήσει πλούτο."
Συρτός Ρεθυμνιώτικος
|
Συρτός Καρεκλά
|
Χαρίλαος Πιπεράκης (1895-1978)
Ο Χαρίλαος Πιπεράκης (1895-1978), γεννήθηκε στο Ξεροστέρνι Αποκορώνου. Το έτος 1912-1913 μετανάστευσε στην Αμερική.Το έτος 1919 ηχογραφεί ένα δισκάκι που περιέχει τα ορχηστρικά τραγούδια Κισσαμίτικος & Κρητικός συρτός.
Τα συρτά Κισσαμίτικος και Κρητικός ήταν διασκευές παλαιότερων Χανιώτικων συρτών. Λίγα χρόνια μετά ο πολύ νέος χαμένος λυράρης Ανδρέας Ροδινός ηχογράφησε αυτούσιες σχεδόν τις σειρές αυτές που μάς κληροδότησε ο Χαρίλαος Πιπεράκης, και έμειναν στην μουσική ιστρία σαν συρτά τού Ροδινού.
Τα συρτά Κισσαμίτικος και Κρητικός ήταν διασκευές παλαιότερων Χανιώτικων συρτών. Λίγα χρόνια μετά ο πολύ νέος χαμένος λυράρης Ανδρέας Ροδινός ηχογράφησε αυτούσιες σχεδόν τις σειρές αυτές που μάς κληροδότησε ο Χαρίλαος Πιπεράκης, και έμειναν στην μουσική ιστρία σαν συρτά τού Ροδινού.
Ηχογράφιση τού 1919. Λαγούτο ο Γιώργης Γομπάκης.
Μιχάλης Παπαδάκης (Πλακιανός) (1903-1978)
Λυράρης από τον Αποκόρωνα. Με πολύ έργο που όπως γράφουν αυτοί που ασχολήθηκαν με αυτό, καταλήστεψαν οι νεώτεροι του λυράρηδες, χωρίς να αναφερθούν στο όνομα του. Κυκλοφορούν μάλιστα και απίστευτα γραφόμενα, στο όριο τής πειστικότητας, με τον τρόπο τής υφαρπαγής. (Θα τα βρείτε στα σημειώματα αυτών που ανέβασαν συρτά του στο Youtube)
Ηχογράφηση τού Πλακιανού περιλαμβάνεται στο δίσκο «Ελληνική Παραδοσιακή Μουσική-Σκοποί και τραγούδια τής Κρήτης» (1998 Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
|
Παλαιός Αποκορωνιώτικος συρτός
λαγούτο τραγούδι είναι ο Φἀνης Περουλάκης |
Ηχογράφηση τού Πλακιανού περιλαμβάνεται στο δίσκο «Ελληνική Παραδοσιακή Μουσική-Σκοποί και τραγούδια τής Κρήτης» (1998 Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
|
Αλέκος Καραβίτης (1904-1975)
Ο Αλέκος Καραβίτης γεννήθηκε στο χωριό Ακτούντα Αγίου Βασιλείου του νομού Ρεθύμνης. Το 1926 εγκαθίσταται στην Αθήνα και το 1928 έκανε την πρώτη του ηχογράφηση με τα τραγούδια: "Αγιοβασιλειώτικος συρτός" και την περίφημη "Ρεθυμνιώτικη σούστα" που έγιναν επιτυχίες την εποχή εκείνη.
Ας ήξερα πού μένει ο αϊτός
|
"Συρτός της αγάπης" "Το να πονείς και να το λες". "(Γαβαλοχωριανός συρτός)" -Στο δίσκο "Παλιά Κρητικά τραγούδια" της "Panivar" αναγράφεται για τη γυναικεία φωνή: Αδελφή τοὐ Καραβίτη και (ή) αδελφή τού Μπαξεβάνη. Ενώ στην δισκογραφία "Αεράκης Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι - Σείστρον", γράφεται ότι σε πολλές ηχογραφήσεις το συνόδευαν οι δυο του κόρες.
|
Συρτός Κουτρουλιανός
|
Μανώλης Λαγός (1910-1981
Ο Μανόλης Λαγουδάκης (Λαγός) γεννήθηκε το 1910 στα Περιβόλια τού Ρεθύμνου και από μικρός ασχολήθηκε με την κρητική λύρα . Στη δισκογραφία ο Μανόλης Λαγός εμφανίζεται για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1930, με τελευταία ηχογράφησή του γύρω στο 1955. Το δισκογραφικό του έργο δεν είναι μεγάλο σε έκταση, αλλά διακρίνεται για τη ποιότητα του. Νομίζω ότι τα συρτά τού Λαγού, προαναγγέλλουν με το καλύτερο τρόπο την άνθιση τής Κρητικής μουσικής που θα επακολουθήσει.
Σφακιανός συρτός (Σαράντα να τα μοιραστούν).
Λαούτο - τραγούδι: Γιάννης Μπερνιδάκης (Μπαξεβάνης (Αεράκης - Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι & Σείστρον © 2018) |
Περβολιανός συρτός.
Λαούτο - τραγούδι: Γιάννης Μπερνιδάκης (Μπαξεβάνης (Αεράκης - Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι & Σείστρον © 2018) |
Ποτέ μου να μην πιω κρασί (Συρτός Ρεθεμνιώτικος)
Λαούτο - τραγούδι: Γιάννης Μπερνιδάκης (Μπαξεβάνης (Αεράκης - Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι & Σείστρον © 2018) |
Τη μάνα μου την αγαπώ
τραγούδι: Λαυρεντία Μπερνιδάκη Λαούτο : Γιάννης Μπερνιδάκης (Μπαξεβάνης (Αεράκης - Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι & Σείστρον © 2018) |
Ούλοι αγαπούν και χαίρονται (Κεφαλιανός συρτός)
Λαούτο - τραγούδι: Γιάννης Μπερνιδάκης (Μπαξεβάνης (Αεράκης - Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι & Σείστρον © 2018) |
Μέσα στου κόσμου τις χαρές (Συρτός Σεληνιώτικος)
Λαούτο - τραγούδι: Γιάννης Μπερνιδάκης (Μπαξεβάνης (Αεράκης - Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι & Σείστρον © 2018) |
Ροδινός Ανδρέας (1912-1934)
Ο Ανδρέας Ροδινός γεννήθηκε στο Ρέθυμνο και πέθανε πολύ νέος μόλις 22 χρονών, από φυματίωση. Υπήρξε δεξιοτέχνης λυράρης. Δεν πρόλαβε να γράψει κάποια δική του μελωδία, διασκεύασε όμως και εκτέλεσε με μοναδικό τρόπο τις μελωδίες και τους σκοπούς τού τόπου του, (κυρίως συρτά τού Χαρίλαου Πιπεράκη, τα οποία είχε ηχογραφήσει ο Πιπεράκης το 1919 σε ένα δισκάκι που περιέχει τα ορχηστρικά τραγούδια Κισσαμίτικος & Κρητικός συρτός). Ο Ροδινός όντας άρρωστος τα ηχογράφησε το 1930 και τα «έδεσε» με απίστευτη ευρηματικότητα μεταξύ τους και με μοναδικό παίξιμο, ώστε να μιλάμε σήμερα για για Συρτά τού Ροδινού. Λέγεται ότι ο Μπαξεβάνης αρνήθηκε να τα συνοδεύσει με τη φωνή του, επειδή ήξερε ότι θα πέθαινε ο φίλος του και θέλησε να μείνουν ατόφιες οι μελωδίες.
(Συρτός Αποκορωννιώτικος)
Λαούτο: Γιάννης Μπερνιδάκης (Μπαξεβάνης) Αεράκης - Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι & Σείστρον © 2018 |
Συρτός Κισσαμνιώτικος (Οργανικό)
Λαούτο: Γιάννης Μπερνιδάκης (Μπαξεβάνης) Αεράκης - Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι & Σείστρον © 2018 |
Ρεθεμνιώτικο Συρτό (Οργανικό)
Λαούτο: Γιάννης Μπερνιδάκης (Μπαξεβάνης) Αεράκης - Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι & Σείστρον © 2018 |