Συρτά: τραγούδια για...... έρωτα και θάνατο.
(Δώσε μου χάρε τα κλειδιά και κάνε πως δε μ᾿ είδες
να βγάλω όξω τσ᾿ όμορφες κι όλους τούς μερακλήδες)
Θανάσης Σκορδαλός ο μεγάλος δάσκαλος που έβαλλε την κρητική μουσική στο σημερινό αυλάκι να τρέχει για πάντα, για να βγάζει ο Κρητικός και όποιος άλλος μπορει να το νιώσει, το Αχ του.
|
Σύνδεσμοι (Link) |
Στην αρχική μου σελίδα έχω βάλλει τις φωτογραφίες δύο μεγάλων λυράρηδων τής Κρήτης, (θα μπορούσα να βάλλω και άλλους) ανάμεσα σε μεγάλους λογοτέχνες, θεατρικούς συγγραφείς, σκηνοθέτες, διανοούμενους. Τι γυρεύουν δυο απλοί άνθρωποι o Θανάσης Σκορδαλός και ο Ροδάμανθος ο Ανδρουλάκης ανάμεσα σε τόσους σοφούς; Απλοί άνθρωποι αλλά μεγάλοι καλλιτέχνες, μεγάλοι μουσικοί. Αντιπροσωπεύουν και τούς άλλους κρητικούς μουσικούς, αντιπροσωπεύουν την Κρητική μουσική και ιδιαίτερα αυτό το " βότανο" τού έρωτα και τού θανάτου που λέγεται συρτός (συρτά), τραγούδι και χορός. Ένα "ναρκωτικό" για να αγγίξεις μέσα σου τον έρωτα και να ξορκίσεις το θάνατο που ανάμεσα τους πορεύεται η ζωή. Το γραπτό μου μπορεί να φανεί υπερβολικό για τούς "αμύητους" και να μού το συγχωρέσουν. Μπορεί να φανεί υμνητικό αλλά για μένα εκφράζει μια πέρα για πέρα αληθινή ψυχική μου κατάσταση. Είναι ο παρηγορητής μου, η καταφυγή όταν δεν θέλω άλλο να ζήσω. Χαϊδεύει την ανάγκη για έρωτα, όταν νιώθεις μοναξιά, όταν είσαι εσύ κι ο εαυτός σου.
Γιατί γράφω τη λέξη αμύητους. Γιατί πιστεύω ότι η Κρητική μουσική είναι δύσκολή για ένα μη κρητικό, και μάλιστα μερακλή Κρητικό. Η λέξη μερακλής (μεράκι) στα κρητικά, δε σημαίνει αυτό που κάνει κουζουλάδες ή είναι ο πολύς, αλλά αυτόν που έχει καημό, ερωτικό θες να τον πεις, υπαρξιακό θέλεις· είναι αυτός που θέλει να πετάξει το φιδοπουκάμισο του, που θέλει να φύγει από τον εαυτό του κι σ᾿ αυτό η λύρα και τα συρτά, η αλληλεγγύη τής παρέας είναι μεγάλο καταφύγιο. Αυτό το μεράκι πιστεύω έχει περάσει στο Dna τού Κρητικού. Δύσκολο να τ᾿ αποκτήσεις όταν δεν τόχεις. Όταν θέλω να πειράξω κανένα τού λέω "ότι πρέπει να φας πολύ ψωμί ακόμα για να μερακλωθείς με Κρητικά". Ακούω πολλούς ή πολλές μη Κρητικούς να λένε ότι τούς αρέσουν τα κρητικά τραγούδια, αλλά πάντα έχω τις επιφυλάξεις μου. Λένε ότι τούς αρέσουν, αλλά πιστεύω για κάποια εξωτερικά χαραχτηριστικά και όχι γιατί έχουν αγγίξει τη ψυχή τού τραγουδιού.
Γι αυτό βλέπεις λχ. στην Αθήνα να ξέρουν το Ζωιδάκη αυτόν τον καραγκιόζη, και έχει κάθε δικαίωμα να είναι καραγκιόζης, αλλά όχι παριστάνοντας τον κρητικό λυράρη, κάνοντας κάποιους να νομίζουν ότι έτσι είναι τα Κρητικά. Κρίμα γι αυτόν γιατί ξεκίνησε σαν μεγάλο ταλέντο και ο πρώτος δίσκος που έκανε με τον Παντελή Κρασαδάκη στο λαούτο, ήταν εξαιρετικός. Αργότερα πήρε την κατηφόρα που δεν έχει τελειωμό.
Γι αυτό βλέπεις να ακούν και να ξέρουν στην Αθήνα λυράρηδες που με το ένα πόδι είναι στη λύρα και με το άλλο στο κακό σκυλάδικο. Παραδείγματα πολλά: Ζερβάκης Γιώργος, Κυριακάκης Νίκος, Ζαμπετάκης Παύλος, που βρωμίζουν τα κρητικά. Μαζεύουν στα μαγαζιά που παίζουν υποτίθεται λύρα, κάτι κουφιοκέφαλα αντράκια και άλλος κάνει "επανάσταση" άλλος "πόλεμο" βγάζουν και CD με τέτοιους τίτλους, κι αποκάτω "τα πλήθη ουρλιάζουν" που λέει και ο Σαββόπουλος. Κατάσταση προθαλάμου φρενοκομείου, όλοι για τα μπάζα.
Κοντά σ᾿ αυτούς και ο πολύς Κονταρός.
Γι᾿ αυτό ακούν τον τελευταίο Αντώνη Ξυλούρη (Ψαραντώνη), (δε λέω πως σαν προσωπικότητα έχει καμιά σχέση με τον προηγούμενο συρφετό), αδελφό τού σπουδαίου λυράρη Νίκου Ξυλούρη, που για να ξεχωρίσει καμώνεται μ᾿ αυτά που κάνει ότι εκφράζει τη γνήσια παράδοση· κακοποιεί τα κρητικά . Και οι ανίδεοι από κρητικά νομίζουν ότι χορταίνουν πρωτοπορία. Καλός λυράρης στα νιάτα του που μετά για να το παίξει σπουδαίος πήρε την κάτω βόλτα.
Ξανάρχομαι στο μερακλίκι. Έχω προσέξει ότι στην Κρήτη μερακλήδες είναι κυρίως οι άντρες ίσως επειδή καλά ή κακά, έχουν ένα άσβυστο ερωτικό μαράζι. Στη Κρήτη λένε ότι "το χούι φεύγει τελευταίο". Οι γυναίκες στην πλειονότητα, δεν έχουν αυτό το μεράκι, μπορεί να χορεύουν ένα συρτό ακόμα και πολύ ωραία, αλλά σα να εκτελούν ένα καθήκον, δείχνουν μια υποταγή στο χορό τους είναι σα να μη θέλουν να ξεφύγουν. Όταν όμως βρεθείς κοντά σε μερακλίνες κοπελιές λες "ούλα χαλάλι ντους".
Δες τε τις, σε παρέα και όχι στη καλύτερη βιντεοσκόπιση.....
Γιατί γράφω τη λέξη αμύητους. Γιατί πιστεύω ότι η Κρητική μουσική είναι δύσκολή για ένα μη κρητικό, και μάλιστα μερακλή Κρητικό. Η λέξη μερακλής (μεράκι) στα κρητικά, δε σημαίνει αυτό που κάνει κουζουλάδες ή είναι ο πολύς, αλλά αυτόν που έχει καημό, ερωτικό θες να τον πεις, υπαρξιακό θέλεις· είναι αυτός που θέλει να πετάξει το φιδοπουκάμισο του, που θέλει να φύγει από τον εαυτό του κι σ᾿ αυτό η λύρα και τα συρτά, η αλληλεγγύη τής παρέας είναι μεγάλο καταφύγιο. Αυτό το μεράκι πιστεύω έχει περάσει στο Dna τού Κρητικού. Δύσκολο να τ᾿ αποκτήσεις όταν δεν τόχεις. Όταν θέλω να πειράξω κανένα τού λέω "ότι πρέπει να φας πολύ ψωμί ακόμα για να μερακλωθείς με Κρητικά". Ακούω πολλούς ή πολλές μη Κρητικούς να λένε ότι τούς αρέσουν τα κρητικά τραγούδια, αλλά πάντα έχω τις επιφυλάξεις μου. Λένε ότι τούς αρέσουν, αλλά πιστεύω για κάποια εξωτερικά χαραχτηριστικά και όχι γιατί έχουν αγγίξει τη ψυχή τού τραγουδιού.
Γι αυτό βλέπεις λχ. στην Αθήνα να ξέρουν το Ζωιδάκη αυτόν τον καραγκιόζη, και έχει κάθε δικαίωμα να είναι καραγκιόζης, αλλά όχι παριστάνοντας τον κρητικό λυράρη, κάνοντας κάποιους να νομίζουν ότι έτσι είναι τα Κρητικά. Κρίμα γι αυτόν γιατί ξεκίνησε σαν μεγάλο ταλέντο και ο πρώτος δίσκος που έκανε με τον Παντελή Κρασαδάκη στο λαούτο, ήταν εξαιρετικός. Αργότερα πήρε την κατηφόρα που δεν έχει τελειωμό.
Γι αυτό βλέπεις να ακούν και να ξέρουν στην Αθήνα λυράρηδες που με το ένα πόδι είναι στη λύρα και με το άλλο στο κακό σκυλάδικο. Παραδείγματα πολλά: Ζερβάκης Γιώργος, Κυριακάκης Νίκος, Ζαμπετάκης Παύλος, που βρωμίζουν τα κρητικά. Μαζεύουν στα μαγαζιά που παίζουν υποτίθεται λύρα, κάτι κουφιοκέφαλα αντράκια και άλλος κάνει "επανάσταση" άλλος "πόλεμο" βγάζουν και CD με τέτοιους τίτλους, κι αποκάτω "τα πλήθη ουρλιάζουν" που λέει και ο Σαββόπουλος. Κατάσταση προθαλάμου φρενοκομείου, όλοι για τα μπάζα.
Κοντά σ᾿ αυτούς και ο πολύς Κονταρός.
Γι᾿ αυτό ακούν τον τελευταίο Αντώνη Ξυλούρη (Ψαραντώνη), (δε λέω πως σαν προσωπικότητα έχει καμιά σχέση με τον προηγούμενο συρφετό), αδελφό τού σπουδαίου λυράρη Νίκου Ξυλούρη, που για να ξεχωρίσει καμώνεται μ᾿ αυτά που κάνει ότι εκφράζει τη γνήσια παράδοση· κακοποιεί τα κρητικά . Και οι ανίδεοι από κρητικά νομίζουν ότι χορταίνουν πρωτοπορία. Καλός λυράρης στα νιάτα του που μετά για να το παίξει σπουδαίος πήρε την κάτω βόλτα.
Ξανάρχομαι στο μερακλίκι. Έχω προσέξει ότι στην Κρήτη μερακλήδες είναι κυρίως οι άντρες ίσως επειδή καλά ή κακά, έχουν ένα άσβυστο ερωτικό μαράζι. Στη Κρήτη λένε ότι "το χούι φεύγει τελευταίο". Οι γυναίκες στην πλειονότητα, δεν έχουν αυτό το μεράκι, μπορεί να χορεύουν ένα συρτό ακόμα και πολύ ωραία, αλλά σα να εκτελούν ένα καθήκον, δείχνουν μια υποταγή στο χορό τους είναι σα να μη θέλουν να ξεφύγουν. Όταν όμως βρεθείς κοντά σε μερακλίνες κοπελιές λες "ούλα χαλάλι ντους".
Δες τε τις, σε παρέα και όχι στη καλύτερη βιντεοσκόπιση.....
|
Παίζει λύρα η Χρυσούλα Τζωρτζάκη . Είναι απόφοιτη τού τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ερευνά την ιστορία της κρητικής παράδοσης και κουλτούρας
|
Ξανάρχομαι στα συρτά και το μερακλίκι.
Το μερακλίκι ο θεός κατέχει που το δίνει. Πάντα το δίνει σε καρδιές που ᾿χουν καημούς κι οδύνη, τραγουδεί ο Σκορδαλός. Ο ερωτικός καημός που εκφράζουν τα συρτά είναι ένα ερωτικό μαράζι που τις περισσότερες φορές δεν έχει συγκεκριμένο αποδέχτη. Είναι το άπιαστο που σ᾿ αυτό δέεται η λύρα, ο τραγουδιστής, ο μερακλής. Ένας καημός αγιάτρευτος. Είναι αυτό που πάντοτε μας λείπει, που δεν μπορούμε να το αγγίξουμε. Τα συρτά είναι το ερωτικό μαράζι τού Κρητικού, το Αχ που δεν τελειώνει παρά όταν τελειώσει ο ίδιος, ο σεβντάς που είναι παντοτινός, κι αγιάτρευτος, λες και απευθύνεται σε όλες γενικά τις γυναίκες. Ένα μαράζι και μια υπέρβαση, που φτάνουν οι μερακλήδες όταν πετάξουν την καθημερινή σκουριά, όταν φορέσουν τον καλό εαυτό τους. Ο καημός και η ομορφιά τού ήχου τής λύρας σε διαπερνά, σε κατακλύζει και δονεί όλο το σώμα, και κυρίως εκφράζεται από την ελαφρά κίνηση τού κεφαλιού. Και μόνο από αυτή τη κίνηση μπορείς να καταλάβεις το μερακλωμένο. Μέσα σ᾿ αυτό το μεράκι είσαι μόνος σου. Έχουν χαθεί όλα. Είσαι εσύ και η λύρα, τα λαούτα ο τραγουδιστής. Από την άλλη πολλά συρτά είναι μέσα από τον τραγουδιστή, ένα ξόρκι ενάντια στο θάνατο. Τραγουδά για να ξορκίσει το θάνατο, για να τον συνδέσει και πάλι με τον έρωτα, σαν ένα τέλος. |
Προσωπικά είμαι από τη Κρήτη, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αγαπώ συνολικά την Κρήτη, όπως το ίδιο συμβαίνει και με την Ελλάδα. Από κάθε τόπο πρέπει να κορφολογείς τα καλά του και να στέκεσαι απέναντι από αυτό που θεωρείς κακό. Δεν αγαπώ τη Κρήτη τής σκληρής συμπεριφοράς απέναντι στα ζώα. Δεν αγαπώ τη Κρήτη με τα νταηλίκια. Δεν αγαπώ τη Κρήτη που είσαι μέσα σ᾿ ένα θάλαμο αρρώστων και δεν ακούς από τις γυναίκες τίποτα άλλο μόνο «ότι πει η χάρη του» Σκέτη κακομοιριά. Έχουν τον άρρωστο ή τον ετοιμοθάνατο, και αφού πιστεύουν σε θεό, αντί να εξεγερθούν να βλαστημήσουν "τη χάρη του" αποδέχονται το κακό αφού έχει τη θεία χάρη. (Ο άθεος έχει χάσει κι αυτό το προνόμιο, ποιον να βλαστημήσει αφού τίποτα δεν υπάρχει. (πάλι εκτός θέματος θα μου έγραφε η διορθώτρια τής έκθεσης).
Δεν αγαπώ την Κρήτη, αυτονόητο, πού δεν την άγγιξε η αγωνία τού Καζαντζάκη. Δεν αγαπώ την ζωοκλοπή παρ᾿ όλο που τα ζώα τα καημένα, δεν τα ενδιαφέρει ποιον έχουν αφεντικό αφού η μοίρα τους είναι ούτως άλλως το σφαγείο. Δεν αγαπώ την οπλοχρησία και μόνο στην κηδεία κάποιων άξιων, κυρίως λυράρηδων ή λαουτιέρηδων, την κατανοώ σαν την ύστατη διαμαρτυρία για το "αδιανόητο" τού θανάτου και την ορφάνια τού τόπου που αφήνουν. «Το κυνήγι (τού Χάρου), ήταν καλό στα χρόνια μας, πήραν πολλούς τα σκάγια». γράφει ο Γιώργος Σεφέρης, Έτσι έγινε και στην Κρήτη, από το 2010 έφυγαν από τη ζωή δέκα λυράρηδες, μέσα σ᾿ αυτούς όλοι οι μεγάλοι ζώντες μετά το Σκορδαλό ( Ροδάμανθος Ανδρουλάκης, Λεωνίδας Κλάδος, Σπύρος Σιφογιωργάκης, Γεράσιμος Σταματογιαννάκης, Μανώλης Καρπουζάκης, ο σπουδαίος βιολάτορας Γιώργης Κοσκίνης από τη Σητεία, ο βιολάτορας Γιώργος Αβησσυνός, τα αδέρφια βιολάτορες από το Σκαλάνι, Γιώργης και Κώστας Βασιλάκης, ο Γιώργης Κατσαμάς, οι Μελαμπιανοί αδέλφια Μανώλης και Μιχάλης Μαργαρίτης και σήμερα που γράφω αυτά (20/10/2018) διάβασα. ότι πριν δυο μέρες έφυγε και άλλος Μελαμπιανός λυράρης ο Γιώργης Σπυριδάκης. Αν θέλει κάποιος να δει τι είναι γνήσια κρητικά, παρεΐστικο κλίμα, ας δει αυτό το βίντεο, (ας το δει στο Youtube, όχι κατ'᾿ ανάγκη από δω), αφιερωμένο από τη ταπεινότητα μου, στη μνήμη τού Σπυριδάκη, που παίζει λύρα παρέα με τούς μερακλήδες συγχωριανούς από το Μέλαμπες, ένα χωριό γνωστό και ξεχωριστό για τη μουσική του παράδοση.
Δεν αγαπώ την Κρήτη, αυτονόητο, πού δεν την άγγιξε η αγωνία τού Καζαντζάκη. Δεν αγαπώ την ζωοκλοπή παρ᾿ όλο που τα ζώα τα καημένα, δεν τα ενδιαφέρει ποιον έχουν αφεντικό αφού η μοίρα τους είναι ούτως άλλως το σφαγείο. Δεν αγαπώ την οπλοχρησία και μόνο στην κηδεία κάποιων άξιων, κυρίως λυράρηδων ή λαουτιέρηδων, την κατανοώ σαν την ύστατη διαμαρτυρία για το "αδιανόητο" τού θανάτου και την ορφάνια τού τόπου που αφήνουν. «Το κυνήγι (τού Χάρου), ήταν καλό στα χρόνια μας, πήραν πολλούς τα σκάγια». γράφει ο Γιώργος Σεφέρης, Έτσι έγινε και στην Κρήτη, από το 2010 έφυγαν από τη ζωή δέκα λυράρηδες, μέσα σ᾿ αυτούς όλοι οι μεγάλοι ζώντες μετά το Σκορδαλό ( Ροδάμανθος Ανδρουλάκης, Λεωνίδας Κλάδος, Σπύρος Σιφογιωργάκης, Γεράσιμος Σταματογιαννάκης, Μανώλης Καρπουζάκης, ο σπουδαίος βιολάτορας Γιώργης Κοσκίνης από τη Σητεία, ο βιολάτορας Γιώργος Αβησσυνός, τα αδέρφια βιολάτορες από το Σκαλάνι, Γιώργης και Κώστας Βασιλάκης, ο Γιώργης Κατσαμάς, οι Μελαμπιανοί αδέλφια Μανώλης και Μιχάλης Μαργαρίτης και σήμερα που γράφω αυτά (20/10/2018) διάβασα. ότι πριν δυο μέρες έφυγε και άλλος Μελαμπιανός λυράρης ο Γιώργης Σπυριδάκης. Αν θέλει κάποιος να δει τι είναι γνήσια κρητικά, παρεΐστικο κλίμα, ας δει αυτό το βίντεο, (ας το δει στο Youtube, όχι κατ'᾿ ανάγκη από δω), αφιερωμένο από τη ταπεινότητα μου, στη μνήμη τού Σπυριδάκη, που παίζει λύρα παρέα με τούς μερακλήδες συγχωριανούς από το Μέλαμπες, ένα χωριό γνωστό και ξεχωριστό για τη μουσική του παράδοση.
|
Εκπομπή που μαγνητοσκόπησε ο πολιτιστικός σύλλογος Μελάμπων το Γενάρη τού 2010. Η εκπομπή ήταν αφιερωμένη στο Γιώργη Σπυριδάκη
|
Ξανάρχομαι στο θέμα, έλεγα για το θανατικό που έχει πέσει τελευταία. Από τους λαουτιέρηδες και τραγουδιστάδες έφυγαν τα δυο "αηδόνια" τής Κρήτης ο Νίκος Μανιάς και πρόσφατα ο Μανώλης Κακλής, και ο μεγάλος λαουτιέρης Μαρκογιάννης.*
Αγαπώ τους πατριώτες μου, για την περηφάνια τους, για την φιλοξενία, για τον ανυπότακτο χαραχτήρα, για το παρεΐστικο κλίμα, για τον σεβντά τους, για τότε που πετούν τα κακά τους και όλοι έχουμε, και σμίγουν στις παρέες στο τραγούδι στο χορό. * Εντελώς τυχαία 16/4/1019 , έμαθα και για το θάνατο τού πολύ καλού και τόσο νέου λυράρη Μανώλη Παπαδάκη (Μανιά) το 2016 και επειδή τα cookies, μάλλον κάνουν καλά τη δουλειά τους και οσμίζονται ακόμα και το θάνατο, μού γνώρισαν και το θάνατο ενός άλλου λυράρη τού Σταύρου Φραγκουλάκη το 2017. Δυο λυράρηδες που αγνοούσα το θάνατο τους. Μακάρι αυτό να το ᾿χε κάνει ο "χάρος". Αυτές τον καιρό. το Φλεβάρη τού 2019 πέθανε κι άλλος ένας λυράρης ο Ανωγειανός Γιώργος Καλομοίρης. Το θανατικό καλά κρατεί. |