Σαντ  Ρομαντισμός

Πέρσι Σέλεϊ Άγγλος ποιητής. Γεννήθηκε το 1792. Το 1811 ως σπουδαστής στην Οξφόρδη είχε δημοσιεύει την «Αναγκαιότητα της Αθεΐας» με περιεχόμενο που τάραξε την αντιδραστική πανεπιστημιακή ηγεσία η οποία, αρνούμενο να αποκηρύξει την πατρότητα του κειμένου, τον απέβαλε. Αυτό το δοκίμιο ξεκινούσε με την έκκλησή του προς όσους μπορούσαν να συνεισφέρουν στην υπόθεση της αθεΐας με δικά τους επιχειρήματα που ο ίδιος δεν μπόρεσε να σκεφτεί, αφού μοναδικό του κίνητρο ήταν ο έρωτάς του προς την αλήθεια. Μεταξύ των θέσεων που διατύπωνε, ήταν και η παύση των διώξεων κατά των άθεων, Ήταν μαχητικός εχθρός της Εκκλησίας. Πέθανε 30 χρονών από πνιγμό στην Ιταλία. Χαιρέκακα η χριστιανική φυλλάδα των δεξιών Τόρρυς «The Courier», έγραψε: «Ο Σέλλευ, ποιητής κάποιας άπιστης ποίησης πνίγηκε. Τώρα ξέρει αν υπάρχει Θεός».

Σαντ η απόλυτη άρνηση

• ​Η άρνησή του Σαντ στη θεότητα, φτάνει στα έσχατα όρια. Σίγουρα 27 χρόνια φυλακής δεν αφήνουν περιθώρια για συμφιλιωτική διάθεση. Αν η ψυχή είναι αρκετά δυνατή θα κτίσει στις συνθήκες του κάτεργου μια ηθική εξέγερσης. Κάθε ηθική μοναξιάς, προϋποθέτει δύναμη. Ο Σαντ απάντησε με αυτή τη δύναμη στη κοινωνία που τον είχε μεταχειριστεί τόσο απάνθρωπα. Η ιδέα του Σαντ για τον θεό είναι η ιδέα μιας εγκληματικής θεότητας που συντρίβει τον άνθρωπο. Η κατάσταση του στην φυλακή τον οδηγεί συγχρόνως στην απελπισμένη άποψη του για τον κόσμο. Μια διπλή εξέγερση θα οδηγεί από ᾿δώ και πέρα το συλλογισμό τού Σαντ. Θα αρνηθεί λοιπόν και τον άνθρωπο και την ηθική του, αλλά συνάμα θα αρνηθεί και το θεό που μέχρι τότε του χρησίμευε σαν συνένοχος. Στ᾿ όνομα τίνος πράγματος; Στ᾿ όνομα του πιο δυνατού ενστίκτου που υπάρχει σ᾿ αυτόν, που το μίσος των ανθρώπων έκλεισε πίσω από τους τοίχους μιας φυλακής: του σεξουαλικού ενστίκτου. Τι είναι αυτό το ένστικτο; Είναι από τη μια μεριά η ορμή της φύσης και από την άλλη η τυφλή ορμή που απαιτεί την ολοκληρωτική κατοχή των όντων, ακόμα και με το τίμημα της καταστροφής τους.
• Η λογική του τον οδηγεί σ᾿ ένα κόσμο χωρίς νόμους, όπου ο μόνος αφέντης θα είναι η δύναμη του πόθου. «Τι είναι όλες οι υπάρξεις της γης απέναντι σε μια μόνο επιθυμία μας!» Με αυτό τον τρόπο στέκεται αντίθετα προς την εποχή του: Δεν ζητάει ελευθερία των αρχών αλλά των ενστίκτων. Αυτός που σπρώχνει τον πόθο του στ᾿ άκρα, νιώθει την ανάγκη να κυριαρχήσει παντού, και ολοκληρώνεται μέσα στο μίσος. Η δημοκρατία του Σαντ δεν έχει σαν αρχή της την ελευθερία αλλά την ακολασία. «Η δικαιοσύνη γράφει αυτός ο παράξενος δημοκράτης, δεν έχει πραγματική υπόσταση. Είναι η θεότητα των παθών». Ο Σαντ θα διαχωρίσει τη θέση του από την μέχρι τότε εξέγερση, με την προτίμηση που δείχνει στο κακό και στο άτομο. Τονίζοντας την προκλητική και αρνητική δύναμή της, η εξέγερση ξεχνά το θετικό της περιεχόμενο.

Ρομαντισμός:  η εξέγερση των Δανδήδων. 
Για τους μισούς ρομαντικούς το κίνημα είναι ταυτισμένο με την ανεπιτήδευτη χαρά της ζωής, με την ελεύθερη φύση, την αυθόρμητη ενέργεια, τη βούληση για ζωή, το γαλάζιο του ουρανού...
Για τους άλλους μισούς ρομαντισμός είναι ο πυρετός, η αρρώστια, ο μαρασμός, το γοτθικό έρεβος, ο θάνατος.

• Ότι ο καλλιτέχνης και ιδιαίτερα ο ποιητής μπορεί να είναι δαιμονισμένος, είναι μια πολύ παλιά ιδέα που διατυπώνουν εντυπωσιακά οι ρομαντικοί. «Αυτό που έκανε το Μίλτον» ("Ο χαμένος παράδεισος" ποίημα του Μίλτον σχετικά με την πάλη του Σατανά με το Θεό), παρατηρεί ο Μπλαίηκ «να γράφει στενάχωρα όταν μιλούσε για το Θεό και τους αγγέλους και τολμηρά για τους δαίμονες και την κόλαση, είναι ότι ήταν αληθινός ποιητής και μάλιστα του κόμματος των δαιμόνων χωρίς να το ξέρει».
• Ο ρομαντικός ήρωας θεωρεί λοιπόν τον εαυτό του αναγκασμένο να κάνει το κακό από νοσταλγία ενός αδύνατου καλού. Χωρίς να κηρύσσει το έγκλημα στην κυριολεξία ο ρομαντισμός προσπαθεί να φωτίσει ένα βαθύ αίσθημα διεκδίκησης στις εικόνες των εκτός νόμου, του καλού κατάδικου, του γενναιόδωρου ληστή. Συσπειρωμένη απέναντι σε μια εχθρική μοίρα, μη ελπίζοντας την ενότητα του θεού, η ρομαντική εξέγερση αναζητά ένα τρόπο συμπεριφοράς. Η ύπαρξη που πρέπει να πεθάνει, φεγγοβολάει τουλάχιστον προτού αφανιστεί κι αυτή η λάμψη της δίνει τη δικαίωση. Δεν μπορούν να καταστρέψουν το θεό αλλά του αρνούνται κάθε υποταγή.
  
•  Ο δανδής δημιουργεί την δική του ενότητα με αισθητικά μέσα. «Να ζεις και να πεθαίνεις μπροστά σ᾿ έναν καθρέφτη» αυτό είναι το έμβλημα του δανδή σύμφωνα με τον Μπωντλαίρ. Όταν είναι μόνος ο δανδής, είναι σαν να μην είναι τίποτα. Ο δανδισμός όπως κι αν είναι, είναι πάντα δανδισμός σε σχέση με το θεό. Έχει ανάγκη το θεό, για να συνεχίζει ένα σκοτεινό παιγνίδι φιλαρέσκειας.