Οδυσσέας Ελύτης
Γεράσιμος Στέρης Ομηρικό ακρογιάλι
Περιεχόμενα Link
|
|
Απόσπασμα από τη Γένεση Άξιον Εστί
|
Είδα πάνω στο μόλο αραδιασμένα τα κόκκινα σταμνιά
και πιο σιμά στο ξύλινο παραθυρόφυλλο κει που κοιμόμουνα με το ᾿να πλάι λάλησε πιο δυνατά ο βοριάς Και είδα Κόρες όμορφες και γυμνές και λείες ωσάν το βότσαλο με το λίγο μαύρο στις κόχες των μηρών και το πολύ και πλούσιο ανοιχτό στις ωμοπλάτες να φυσούν όρθιες μέσα στην Κοχύλα και άλλες γράφοντας με κιμωλία λόγια παράξενα, αινιγματικά: ΡΩΕΣ, ΑΛΑΣΘΑΣ, ΑΡΙΜΝΑ, ΟΛΗΙΣ, ΑΪΑΣΑΝΘΑ, ΥΕΛΤΗΣ. Σημείωση δική μου. ΕΡΩΣ, ΘΑΛΑΣΣΑ, ΜΑΡΙΝΑ, ΗΛΙΟΣ, ΑΘΑΝΑΣΙΑ, ΕΛΥΤΗΣ |
Αντιστράτευση του "κακού" στο Άξιον Εστί του Ελύτη.
|
Μέσα σ᾿ ένα σύμπαν σιωπηλό, χωρίς θεό, υπάρχει και κυριαρχεί το "κακό":
Το εγγενές, δηλαδή το οντολογικό, φθορά, πόνος, θάνατος, το ένα ζώο να τρέφεται από το άλλο, με αποκορύφωμα τον άνθρωπο: Τον πιο "βάρβαρο" απ᾿ όλα, γιατί κάνει το κακό συνειδητά και χωρίς έλεος απέναντι στα άλλα ζώα. Και το επίκτητο κακό, πόλεμοι, σκοτωμοί, μίση, ανισότητες, οργάνωση κοινωνίας, άδικο, θρησκείες, δηλαδή ηλίθιες ιδεοληψίες, φορείς τις περισσότερες φορές οι ίδιες τού κακού, παρά τις σωτηριολογικές υποσχέσεις και τις μεταφυσικές μπουρμπουλήθρες τους. Ο Ελύτης στο "Άξιον Εστί" εκτός των άλλων ευαγγελίζεται και δημιουργεί ποιητικά ένα κόσμο αντιστρέφοντας τα σύμβολα του κακού, κηρύσσοντας ένα κόσμο δικαιοσύνης και αθωότητας. |
Άξιον Εστί Οδυσσέας Ελύτης
Προσωπική άποψη; Όταν διαβάζεις το Άξιον Εστί, το οποίο προσωπικά θεωρώ την υψηλότερη ποίηση που έχει γραφτεί σε παγκόσμια κλίμακα, αισθάνεσαι την μοναδικότητά του, την έκπληξη τής σύλληψής του. Ο ποιητής αναλαμβάνει στη θέση τού μη υπάρχοντος Θεού, να "μεταστρέψει" ποιητικά το "Κακό"τού κόσμου. Το Άξιον Εστί δεν έχει προγόνους, είναι σαν να προέρχεται από παρθενογένεση ως προς την σύλληψη. Θα στέκεται μοναχικό αλλά συντροφικό, απομυθοποιητικό αλλά στέρεο, πλήρες ελληνικής λαλιάς αλλά και δημιουργίας νέας, ηλιοφόρο αλλά και σκοτεινό, Βυζαντινότροπο αλλά αισθησιακό, ανατρεπτικό αλλά αυτάρκες. Φωτισμένο από το δικό του ήλιο τής Δικαιοσύνης, νοτισμένο από τα κύματα και την αλμύρα της θάλασσας, κατοικημένο από την ομορφιά των κοριτσιών "των ντυμένων στο λινό τού πελάγους" . Είναι αδύνατο να έχει επιγόνους, θα στέκεται ανάδελφο, γιατί είναι "οριακό" ποίημα. Άξιον Εστί.
Ο Ελύτης οραματίζεται ένα κόσμο δικαιοσύνης, καταδίκης τού κακού και επαναστροφής, αθωότητας, ελευθερίας, αγιότητας των αισθήσεων, μιας πάμφωτης συνείδησης, τής υπερηφάνειας και τής ανταρσίας. Το όραμα του Άξιον Εστί είναι ο ποιητικός μετασχηματισμός τής Ελλάδας με κριτήρια τις παραπάνω ιδέες, τής Ελλάδας σαν αίσθηση γεωγραφικού και πνευματικού χώρου, ιστορίας, μνήμης, γλώσσας.
Γράφει γενικά για την Ποίηση ο Ελύτης:
Από το Λόγο του στη Σουηδική Ακαδημία
Στοκχόλμη, 8 Δεκεμβρίου 1979
« εντός τού κόσμου τούτου εμπεριέχεται και με τα στοιχεία τού κόσμου τούτου ανασυντίθεται ο άλλος κόσμος, ο «πέραν», η δεύτερη πραγματικότητα η υπερτοποθετημένη επάνω σ' αυτήν όπου παρά φύσιν ζούμε. Είναι μία πραγματικότητα που τη δικαιούμαστε και που από δική μας ανικανότητα δεν αξιωνόμαστε» .
Στην "ΔΉΛΩΣΗ ΤΟΎ 66" από τη συλλογή "Εν λευκῷ":
«Αντιλαμβάνομαι την Ποίηση σαν μια πηγή αθωότητας γεμάτη από επαναστατικές δυνάμεις, που αποστολή μου είναι να τις κατευθύνω επάνω σ' έναν κόσμο απαράδεκτο για τη συνείδησή μου. Ελπίζοντας, μες᾿ από συνεχείς μεταμορφώσεις, να τον κάνω πιο σύμφωνο με τα όνειρά μου.
Μιλώ για μια σύγχρονου τύπου μαγεία, που ο μηχανισμός της τείνει κι εκείνος, στην αποκάλυψη της βαθύτερής μου πραγματικότητας. Πιστεύω γι᾿ αυτό στις αισθήσεις, που τις κινητοποιώ προς μιαν αδοκίμαστη έως σήμερα κατεύθυνση, αποβλέποντας σε μιαν Ελευθερία που να είναι αντίθετη προς όλες τις Εξουσίες και σε μια Δικαιοσύνη που να ταυτίζεται με το απόλυτο φως. Είμαι ένας ειδωλολάτρης που του έτυχε ν' αγγίξει από το άλλο μέρος, άθελά του, τη χριστιανική αγιότητα.»
Και πάλι από το "Εν λευκῷ" ΔΉΛΩΣΗ τού 51:
«Δε στηρίζομαι στα σύμβολα των αρχαίων μύθων, αλλά στην εσωτερική λειτουργία που οδήγησε στη γέννηση αυτών. Και ζητώ με τη σειρά μου, να την εφαρμόσω στα σημερινά δεδομένα, υποκαθιστώντας στην ομάδα το άτομο, και στην άνωθεν εντολή τη συνείδηση».
«Από τον βασιλικό κόσμο των αισθήσεων (που τον πήρα αφού πρώτα πέταξα από πάνω μου όλα τα παραδομένα σχήματα) μοὐ έτυχε να βγω πάλι στο σημείον όπου η "μεταφυσική" μου ελέγχεται να είναι "φυσική".
Πιστεύω στην επαναστροφή τής Δικαιοσύνης που την ταυτίζω με το φως, επάνω σ᾿ αυτόν τον κόσμο. Και μαζί μ᾿ ένα ένδοξο πρόγονό μου υπερηφανεύομαι να φωνάζω καταπρόσωπο τής εποχής μου: όχι δεν αγαπώ τούς θεούς που η λατρεία τους τελείται στο σκοτάδι».
Η ίδια αυτή Δήλωση του 51, αρχίζει ως εξής: «Συμβαίνει να είμαι όχι μόνον συμπτωματικά αλλά και οργανικά Έλληνας· από την άποψη ότι κατοικώ το ίδιο ανάλλαχτον ομηρικό τοπίο και ότι έχω στο αίμα μου τον Πλάτωνα. Αυτός είναι ο λόγος που μ᾿ έκανε από μιας αρχής να καταδικάζω μέσα μου ολόκληρο το συγκρότημα των εκφραστικών τρόπων που η Αναγέννηση κληροδότησε στον δυτικό πολιτισμό».
Η πολλές φορές διατυπωμένη δήλωση του Ελύτη εναντίον της Αναγέννησης και του Ορθολογισμού, με έχει κάνει να αμφιβάλλω όχι μια φορά μόνο, εάν προσλαμβάνω "ορθά" την ποίηση του, ή μήπως η αγάπη μου για αυτήν, οφείλεται σε μια παρανόηση σε μια παρεξήγηση. Αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα γενικά όσον αφορά την πρόσληψη τού ποιητικού Ελύτη, όπως και αυτό τής εκφρασμένης Ελληνικότητας του. Μερικά ερωτήματα: Τι διέκοψε η Αναγέννηση στην Ελλάδα ως προς την σύλληψη και την εκφραστικότητα; Τις προσλαμβάνουσες τού Μεσαίωνα; Μήπως η Τουρκοκρατία υποχρέωσε την Ελλάδα σε καθυστέρηση, ακριβώς επειδή ήταν η αιτία που οι Ιδέες τής Αναγέννησης και στη συνέχεια τού Διαφωτισμού, έφθασαν πολύ καθυστερημένα ή ελάχιστα στην Ελλάδα; Κατανοώ, τις επιφυλάξεις του Ελύτη: «Από την άποψη ότι μια εσωτερική αυλή νησιώτικου σπιτιού - κατά την ταπεινή μου γνώμη - ή ένας περίβολος μοναστηριού, είναι - σαν αντίληψη εννοώ - πολύ πιο κοντά στο πνεύμα που έκανε τούς Παρθενώνες και τις Θεομήτορες, παρά όλες οι κολώνες και οι μετώπες των ευρωπαϊκών ανακτόρων».
Αυτό όμως ήταν μόνο η Ευρώπη οι κολώνες και οι μετώπες, έστω; Μήπως η Ελληνική κοινωνία, έμεινε πολύ καθυστερημένη, και με βρυκολακιασμένες πολιτιστικές αντιλήψεις τού μεγαλύτερου κομματιού της, επειδή ο Διαφωτισμός και κατά συνέπεια ο Ορθολογισμός άργησαν τόσο πολύ να ᾿ρθούν; Η αντιδιαστολή Ορθολογισμού και αισθήσεων, από τον Ελύτη, μού είναι προσωπικά μη κατανοήσιμη, γιατί οι αισθήσεις μας και ό,τι τις αποτελεί, μέσα από τις οποίες προσλαμβάνουμε τα πράγματα τού κόσμου, είναι διαδικασίες τού εγκεφάλου, δηλαδή τού Ορθού λόγου. Οι αισθήσεις δεν είναι στατικές, αλλά διευρύνονται από τη γονιμοποίηση που κάνει στα ερεθίσματα που συλλαμβάνουν, ο "ορθός λόγος". Έχω την ταπεινή άποψη ότι αυτές οι διατυπωμένες απόψεις τού Ελύτη περί Αναγέννησης και ορθολογισμού, είναι εν τέλει ένα Ιδεολόγημα. Όπως εν μέρει Ιδεολόγημα είναι και ή έννοια της Ελληνικότητας, τόσο αγαπημένη στη γενιά του τριάντα. Πρώτος ο Δημήτρης Καλοκύρης, σε ένα ντοκιμαντέρ τού Τάσου Ψαρά για τον Ελύτη, τολμά να διατυπώσει την άποψη, ότι ακόμα και το "πνευματικό¨ Αιγαίο τού Ελύτη, σε σχέση πάντα με τις τουριστικές εκλαϊκεύσεις του, είναι ένας «ου τόπος», μια Ουτοπία. Πιστεύω ότι ο Ελύτης θα έγραφε Υψηλή ποίηση, ακόμα και αν δεν είχε γεννηθεί στην Ελλάδα, με μια επιφύλαξη την διαχρονική Ελληνική λαλιά, γιατί αν ήταν τοπικά μετατοπισμένος, κάπου αλλού στη Μεσόγειο, πάλι θα τον συγκινούσαν η διαφάνεια τού φωτός, το γλαυκό τού πελάγους και κατά συνέπεια, η καθαρότητα τής συνείδησης και των αισθημάτων, η πνευματικοποίηση των τοπίων, η αγιότητα των αισθήσεων, οι Κόρες οι λουσμένες σε μια άλλη
Στο "Άξιον Εστί" ο ίδιος ο ποιητής κουβαλώντας τη γνώση και τη μνήμη των αιώνων, αναθέτει στον εαυτό του να επαναδημιουργήσει τον κόσμο και να αντιστρατεύσει το κακό στη δημιουργία.
ΓΈΝΕΣΙΣ Αποσπάσματα
"Και αυτός αλήθεια που ήμουνα Ο πολλούς αιώνες πριν
Ο ακόμη χλωρὀς μες τη φωτιά Ο άκοπος από τον ουρανό
Ένιωσα ήρθε κι έσκυψε
πάνω από το λίκνο μου
Ίδια η μνήμη γινάμενη παρόν
τη φωνή πήρε των δέντρων, των κυμάτων:
«Εντολή σου, είπε, αυτός ο κόσμος
Και γραμμένος μες τα σπλάχνα σου είναι
διάβασε και προσπάθησε» είπε
"ο καθείς και τα όπλα του" είπε
Και τα χέρια του άπλωσε όπως κάνει
νέος δόκιμος Θεός για να πλάσει μαζί αλγηδόνα και ευφροσύνη
{…}
Κι επειδή συλλογίστηκεν ωραία που είναι στην αγκαλιά ο ένας τού άλλου
γέμισαν έρωτα οι μεγάλες γούρνες
αγαθά σκύψανε τα ζώα μοσκάρια και αγελάδες
σα να μην είχαν γίνει ακόμη τα μαχαίρια".
από ΤΑ ΠΆΘΗ
Α΄
{…}
"Λύνει αέρας τα στοιχεία και βροντή προσβάλλει τα βουνά
Μοίρα των αθώων, πάλι μόνη, να σε, στα Στενά!
Στα Στενά τα χέρια μου άνοιξα
Στα Στενά τα χέρια μου άδειασα
Κι άλλα πλούτη δεν είδα, κι άλλα πλούτη δεν άκουσα
Παρά βρύσες κρύες να τρέχουν
Ρόδια ή Ζέφυρο ή Φιλιά.
Ο καθείς και τα όπλα του είπα:
Στα στενά τα ρόδια μου θ΄ ανοίξω
Στα στενά φρουρούς τούς ζέφυρους θα στήσω
Τα φιλιά τα παλιά θ᾿ απολύσω που η λαχτάρα μου άγιασε!"
Λύνει αέρας τα στοιχεία και βροντή προσβάλλει τα βουνά.
Μοίρα των αθώων, είσαι η δική μου μοίρα
γ΄
Η ΕΠΊΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΏΝ ΤΟΥ ΕΊΝΑΙ
{…}
Ήταν στη δύναμή μου η Νέμεση το ατσάλι και η ατιμία
Να προχωρήσω με τον κορνιαχτό και τ᾿ άρματα
Είπα: με μόνο το σπαθί τού κρύου νερού θα παραβγώ
Και είπα: με μόνο το άσπιλο τού νου μου θα χτυπήσω.
ΙΒ΄
Η ΑΝΑΤΡΟΠΉ ΤΩΝ ΣΧΗΜΆΤΩΝ ΤΟΎ ΚΑΚΟΎ
{…}
"Στα μάτια ένα δελφίνι σύρετέ μου
Να ᾿ναι ταχύ, κι ελληνικό, και να ᾿ναι η ώρα έντεκα!
Να περνά και να σβύνει την πλάκα τού βωμού
Και ν΄ αλλάζει το νόημα τού μαρτυρίου
Οι αφροί του λευκοί ν᾿ αναπηδούν επάνω
τον Ιέρακα και τον Ιερέα να πνίξουν!
Να περνά και να λύνει το σχήμα του Σταυρού
Και στα δένδρα το ξύλο να επιστρέφει".
{…}
(αντικατάσταση του σταυρού συμβόλου τού μαρτυρίου με ένα αρχαιοελληνικό σύμβολο)
ια΄
Ο ΠΟΙΗΤΉΣ ΔΙΆΚΟΝΟΣ ΤΉΣ ΑΛΚΉΣ
Θα καρώ* Μοναχός των θαλερών πραγμάτων
Στον όρθρο τής συκιάς από τις νύχτες θα ᾿ρχομαι
Κατάδροσος να φέρω στην ποδιά μου
Το κυανό το ρόδινο το μωβ.
{…}
Εικονίσματα θα ΄χω τ᾿ άχραντα κορίτσια
Ντυμένα στου πελάγους μόνο το λινό
Σχόλια
*(Θα καρώ: Μέλλοντας τού κείρομαι-κουρεύομαι)
Μοναχός όχι των μοναστηριών αλλά των θαλερών πραγμάτων.
Στον όρθρο, όχι της εκκλησίας αλλά τού πρωινού ίσκιου της συκιάς.
Εικονίσματα θα ᾿χω τα άχραντα κορίτσια, όχι αυτά της εκκλησίας)
ιβ'
Ο ΠΟΙΗΤΉΣ ΕΥΑΓΓΕΛΊΖΕΤΑΙ ΜΙΑ ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΉ ΧΏΡΑ
{…}
Σκουριάζουν τα σίδερα και τιμωρώ τον αιώνα τους
Εγώ που δοκίμασα τις χιλιάδες αιχμές
Κι από γιούλια και ναρκίσσους το καινούργιο
Μαχαίρι ετοιμάζω που αρμόζει στους Ήρωες".
ΠΡΟΦΗΤΙΚΌΝ
Η ΑΝΑΤΡΟΠΉ ΤΩΝ ΣΧΗΜΆΤΩΝ
{…}
Χρόνους πολλούς μετά την Αμαρτία που την είπανε Αρετή μέσα στις εκκλησίες και την ευλόγησαν. Αλλά πριν, ιδού, θα γίνουν οι ωραίοι που ναρκισσεύτηκαν στις τριόδους Φίλιπποι και Ροβέρτοι. Θα φορέσουν ανάποδα το δαχτυλίδι τους, και με καρφί θα χτενίσουνε το μαλλί τους, και με νεκροκεφαλές θα στολίσουνε το στήθος τους, για να δελεάσουν τα γύναια. Και τα γύναια θα καταπλαγούν και θα στέρξουν. Για να έβγει αληθινός ο λόγος, ότι σιμά η μέρα όπου το κάλλος θα παραδοθεί στις μύγες τής Αγοράς. Και θα αγανακτήσει το κορμί τής πόρνης μην έχοντας άλλο τι να ζηλέψει. Και θα γίνει κατήγορος η πόρνη σοφών και μεγιστάνων, το σπέρμα που υπηρέτησε πιστά, σε μαρτυρία φέρνοντας. Και θα τινάξει πάνουθέ της την κατάρα, κατά την Ανατολή το χέρι τεντώνοντας και φωνάζοντας: εξόριστε Ποιητή, στον αιώνα σου λέγε τι βλέπεις;
— Βλέπω τα χρώματα τού Υμηττού στη βάση την ιερή τού Νέου Αστικού μας κώδικα.
— Βλέπω τη μικρή Μυρτώ, την πόρνη από τη Σίκινο, στημένη πέτρινο άγαλμα στην πλατεία τής Αγοράς με τις Κρήνες και τα ορθά Λεοντάρια.
— Βλέπω τούς έφηβους και βλέπω τα κορίτσια στην ετήσια Κλήρωση των Ζευγαριών.
— Βλέπω ψηλά, μες στους αιθέρες, το Ερέχθειο των Πουλιών.
{…}
— Βλέπω τούς Στρατοδίκες να καίνε σαν κεριά στο μεγάλο τραπέζι τής Αναστάσεως.
— Βλέπω τους Χωροφυλάκους να προσφέρουν το αίμα τους, θυσία στην καθαρότητα των ουρανών.
— Βλέπω τη διαρκή επανάσταση φυτών και λουλουδιών.
— Βλέπω τις κανονιοφόρους του Έρωτα".
{…}
ΙΖ΄
Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΉ ΤΩΝ ΣΧΗΜΆΤΩΝ ΤΟΎ ΚΑΚΟΎ
{…}
Μεγάλα μυστήρια βλέπω και παράδοξα:
Κρήνη την κρύπτη τής Ελένης.
Τρίαινα με δελφίνι το σημάδι τού Σταυρού.
Πύλη λευκή το ανόσιο συρματόπλεγμα.
Όθε με δόξα θα περάσω.
{…}
Ελαιώνες λοξούς με γαλάζιο ανάμεσα στα δάχτυλα
τούς χρόνους τής οργής πίσω απ' τα σίδερα
Και γιαλόν απέραντο, από μαγγανεία ωραίων ματιών βρεμένο
τον βυθό τής Μαρίνας.
Όπου αγνός θα περπατήσω".
{…}
ΙΗ΄
Η ΕΠΑΝΑΤΟΠΟΘΈΤΗΣΉ ΤΉΣ ΟΜΟΡΦΙΆΣ ΜΕ ΔΙΚΑΙΟΣΎΝΗ
{…}
Στον ασβέστη τώρα τους αληθινούς μου νόμους
Κλείνω και εμπιστεύομαι.
Μακάριοι, λέγω οι δυνατοί που αποκρυπτογραφούνε το Άσπιλο
Γι᾿ αυτών τα δόντια η ρόγα* που μεθά
Στων ηφαιστείων το στήθος και στο κλήμα των παρθένων.**
{…}
Σχόλιο
(*ρόγα: με τις δύο σημασίες, τη θηλή τού στήθους και τη ρόγα τού σταφυλιού
**Στην κυριολεξία: Στων ηφαιστείων το κλήμα και στο στήθος των παρθένων)
(Το δικό μου κείμενο ή σχόλια: Σε πλάγια γραφή)
"Και αυτός αλήθεια που ήμουνα Ο πολλούς αιώνες πριν
Ο ακόμη χλωρὀς μες τη φωτιά Ο άκοπος από τον ουρανό
Ένιωσα ήρθε κι έσκυψε
πάνω από το λίκνο μου
Ίδια η μνήμη γινάμενη παρόν
τη φωνή πήρε των δέντρων, των κυμάτων:
«Εντολή σου, είπε, αυτός ο κόσμος
Και γραμμένος μες τα σπλάχνα σου είναι
διάβασε και προσπάθησε» είπε
"ο καθείς και τα όπλα του" είπε
Και τα χέρια του άπλωσε όπως κάνει
νέος δόκιμος Θεός για να πλάσει μαζί αλγηδόνα και ευφροσύνη
{…}
Κι επειδή συλλογίστηκεν ωραία που είναι στην αγκαλιά ο ένας τού άλλου
γέμισαν έρωτα οι μεγάλες γούρνες
αγαθά σκύψανε τα ζώα μοσκάρια και αγελάδες
σα να μην είχαν γίνει ακόμη τα μαχαίρια".
από ΤΑ ΠΆΘΗ
Α΄
{…}
"Λύνει αέρας τα στοιχεία και βροντή προσβάλλει τα βουνά
Μοίρα των αθώων, πάλι μόνη, να σε, στα Στενά!
Στα Στενά τα χέρια μου άνοιξα
Στα Στενά τα χέρια μου άδειασα
Κι άλλα πλούτη δεν είδα, κι άλλα πλούτη δεν άκουσα
Παρά βρύσες κρύες να τρέχουν
Ρόδια ή Ζέφυρο ή Φιλιά.
Ο καθείς και τα όπλα του είπα:
Στα στενά τα ρόδια μου θ΄ ανοίξω
Στα στενά φρουρούς τούς ζέφυρους θα στήσω
Τα φιλιά τα παλιά θ᾿ απολύσω που η λαχτάρα μου άγιασε!"
Λύνει αέρας τα στοιχεία και βροντή προσβάλλει τα βουνά.
Μοίρα των αθώων, είσαι η δική μου μοίρα
γ΄
Η ΕΠΊΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΏΝ ΤΟΥ ΕΊΝΑΙ
{…}
Ήταν στη δύναμή μου η Νέμεση το ατσάλι και η ατιμία
Να προχωρήσω με τον κορνιαχτό και τ᾿ άρματα
Είπα: με μόνο το σπαθί τού κρύου νερού θα παραβγώ
Και είπα: με μόνο το άσπιλο τού νου μου θα χτυπήσω.
ΙΒ΄
Η ΑΝΑΤΡΟΠΉ ΤΩΝ ΣΧΗΜΆΤΩΝ ΤΟΎ ΚΑΚΟΎ
{…}
"Στα μάτια ένα δελφίνι σύρετέ μου
Να ᾿ναι ταχύ, κι ελληνικό, και να ᾿ναι η ώρα έντεκα!
Να περνά και να σβύνει την πλάκα τού βωμού
Και ν΄ αλλάζει το νόημα τού μαρτυρίου
Οι αφροί του λευκοί ν᾿ αναπηδούν επάνω
τον Ιέρακα και τον Ιερέα να πνίξουν!
Να περνά και να λύνει το σχήμα του Σταυρού
Και στα δένδρα το ξύλο να επιστρέφει".
{…}
(αντικατάσταση του σταυρού συμβόλου τού μαρτυρίου με ένα αρχαιοελληνικό σύμβολο)
ια΄
Ο ΠΟΙΗΤΉΣ ΔΙΆΚΟΝΟΣ ΤΉΣ ΑΛΚΉΣ
Θα καρώ* Μοναχός των θαλερών πραγμάτων
Στον όρθρο τής συκιάς από τις νύχτες θα ᾿ρχομαι
Κατάδροσος να φέρω στην ποδιά μου
Το κυανό το ρόδινο το μωβ.
{…}
Εικονίσματα θα ΄χω τ᾿ άχραντα κορίτσια
Ντυμένα στου πελάγους μόνο το λινό
Σχόλια
*(Θα καρώ: Μέλλοντας τού κείρομαι-κουρεύομαι)
Μοναχός όχι των μοναστηριών αλλά των θαλερών πραγμάτων.
Στον όρθρο, όχι της εκκλησίας αλλά τού πρωινού ίσκιου της συκιάς.
Εικονίσματα θα ᾿χω τα άχραντα κορίτσια, όχι αυτά της εκκλησίας)
ιβ'
Ο ΠΟΙΗΤΉΣ ΕΥΑΓΓΕΛΊΖΕΤΑΙ ΜΙΑ ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΉ ΧΏΡΑ
{…}
Σκουριάζουν τα σίδερα και τιμωρώ τον αιώνα τους
Εγώ που δοκίμασα τις χιλιάδες αιχμές
Κι από γιούλια και ναρκίσσους το καινούργιο
Μαχαίρι ετοιμάζω που αρμόζει στους Ήρωες".
ΠΡΟΦΗΤΙΚΌΝ
Η ΑΝΑΤΡΟΠΉ ΤΩΝ ΣΧΗΜΆΤΩΝ
{…}
Χρόνους πολλούς μετά την Αμαρτία που την είπανε Αρετή μέσα στις εκκλησίες και την ευλόγησαν. Αλλά πριν, ιδού, θα γίνουν οι ωραίοι που ναρκισσεύτηκαν στις τριόδους Φίλιπποι και Ροβέρτοι. Θα φορέσουν ανάποδα το δαχτυλίδι τους, και με καρφί θα χτενίσουνε το μαλλί τους, και με νεκροκεφαλές θα στολίσουνε το στήθος τους, για να δελεάσουν τα γύναια. Και τα γύναια θα καταπλαγούν και θα στέρξουν. Για να έβγει αληθινός ο λόγος, ότι σιμά η μέρα όπου το κάλλος θα παραδοθεί στις μύγες τής Αγοράς. Και θα αγανακτήσει το κορμί τής πόρνης μην έχοντας άλλο τι να ζηλέψει. Και θα γίνει κατήγορος η πόρνη σοφών και μεγιστάνων, το σπέρμα που υπηρέτησε πιστά, σε μαρτυρία φέρνοντας. Και θα τινάξει πάνουθέ της την κατάρα, κατά την Ανατολή το χέρι τεντώνοντας και φωνάζοντας: εξόριστε Ποιητή, στον αιώνα σου λέγε τι βλέπεις;
— Βλέπω τα χρώματα τού Υμηττού στη βάση την ιερή τού Νέου Αστικού μας κώδικα.
— Βλέπω τη μικρή Μυρτώ, την πόρνη από τη Σίκινο, στημένη πέτρινο άγαλμα στην πλατεία τής Αγοράς με τις Κρήνες και τα ορθά Λεοντάρια.
— Βλέπω τούς έφηβους και βλέπω τα κορίτσια στην ετήσια Κλήρωση των Ζευγαριών.
— Βλέπω ψηλά, μες στους αιθέρες, το Ερέχθειο των Πουλιών.
{…}
— Βλέπω τούς Στρατοδίκες να καίνε σαν κεριά στο μεγάλο τραπέζι τής Αναστάσεως.
— Βλέπω τους Χωροφυλάκους να προσφέρουν το αίμα τους, θυσία στην καθαρότητα των ουρανών.
— Βλέπω τη διαρκή επανάσταση φυτών και λουλουδιών.
— Βλέπω τις κανονιοφόρους του Έρωτα".
{…}
ΙΖ΄
Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΉ ΤΩΝ ΣΧΗΜΆΤΩΝ ΤΟΎ ΚΑΚΟΎ
{…}
Μεγάλα μυστήρια βλέπω και παράδοξα:
Κρήνη την κρύπτη τής Ελένης.
Τρίαινα με δελφίνι το σημάδι τού Σταυρού.
Πύλη λευκή το ανόσιο συρματόπλεγμα.
Όθε με δόξα θα περάσω.
{…}
Ελαιώνες λοξούς με γαλάζιο ανάμεσα στα δάχτυλα
τούς χρόνους τής οργής πίσω απ' τα σίδερα
Και γιαλόν απέραντο, από μαγγανεία ωραίων ματιών βρεμένο
τον βυθό τής Μαρίνας.
Όπου αγνός θα περπατήσω".
{…}
ΙΗ΄
Η ΕΠΑΝΑΤΟΠΟΘΈΤΗΣΉ ΤΉΣ ΟΜΟΡΦΙΆΣ ΜΕ ΔΙΚΑΙΟΣΎΝΗ
{…}
Στον ασβέστη τώρα τους αληθινούς μου νόμους
Κλείνω και εμπιστεύομαι.
Μακάριοι, λέγω οι δυνατοί που αποκρυπτογραφούνε το Άσπιλο
Γι᾿ αυτών τα δόντια η ρόγα* που μεθά
Στων ηφαιστείων το στήθος και στο κλήμα των παρθένων.**
{…}
Σχόλιο
(*ρόγα: με τις δύο σημασίες, τη θηλή τού στήθους και τη ρόγα τού σταφυλιού
**Στην κυριολεξία: Στων ηφαιστείων το κλήμα και στο στήθος των παρθένων)
(Το δικό μου κείμενο ή σχόλια: Σε πλάγια γραφή)
Ήταν ή δεν ήταν Χριστιανός ο Ελύτης;
|
Η Εκκλησία επιλεκτικά πολλές φορές έχει προσπαθήσει να οικειοποιηθεί τον Ελύτη, παρ᾿ όλο που ο ποιητής δεν έχει αποκρύψει ότι είναι:
«ένας ειδωλολάτρης που του έτυχε ν᾿ αγγίξει από το άλλο μέρος, άθελά του, την χριστιανικήν αγιότητα» [ΟΔ. ΕΛΎΤΗΣ "Δήλωση του '66", από τη συλλογή "Εν λευκῷ"] Λέει ο Ελύτης: «Στο πνευματικό κλίμα τής εποχής μας με ενοχλεί η απομάκρυνση από τις αισθήσεις. Δυστυχώς η σύγχρονη ποίηση υποδουλώθηκε σε κομπλεξικές καταστάσεις. Και επηρεάστηκε από τις ενοχές, που μάς φόρτωσαν τα δόγματα (χριστιανισμοί, ιδεαλισμοί...). Το έργο μου, για να πραγματοποιηθεί, απαιτούσε μια ζωή ερωτικά ελεύθερη. Ήμουν πάντοτε "δοσμένος εις τες ηδονές", που λέει ο Καβάφης. Όλη μου την ζωή είχα σχέσεις με νέα κορίτσια». (Αφιέρωμα στην εφημερίδα «Τα Νέα» φύλλο 14-5-2011). |